De Groene Alchemie - Tao van de Landbouw

gaan werken. Heeft men eenmaal de juiste instelling en gesteldheid gevonden, dan werkt de natuur
mee in plaats van tegen zodat men zich veel moeite kan besparen.
De Chinese wijzen die de landbouwers op hun akkers zien ploeteren roepen hen dan ook niet zelden
zoiets toe: 'ga naar huis, bewerk eerst je innerlijk land en verzorg je innerlijk landschap, kom daarna
terug en je zult verbaasd staan van de medewerking die de natuur verleent aan hen die tot het juiste
inzicht zijn gekomen'.
Het lijkt er dus op dat het gemakkelijker is zichzelf aan de natuur aan te passen dan het omgekeerde
te proberen, zoals de westerse cultuur -en vooral de natuurwetenschap- doet.
Dorn: "Als de mens dingen buiten zichzelf kan transformeren, kan hij dat zelfs nog beter in zijn eigen
microkosmos, en hij kan de dingen in zichzelf ook beter leren kennen .... Men moet dan ook van
binnenuit beginnen, vanuit het uitwendig en inwendig zichtbare; men moet inzien wie en wat men is
in zichzelf, en dan zal men zichzelf in het licht van de natuur leren kennen via het uiterlijke." 79
Deze middeleeuwse tekst, die naar we later zullen zien erg taoïstisch aandoet, maakt duidelijk dat
het allemaal moeilijk blijft zolang we vanuit een dualistische natuurvisie werken. Het is niet
voldoende te begrijpen dat de transformatie nodig is voor de nieuwe natuuromgang. Dorn voegt er
aan toe dat zélfinzicht niet het einde is want: 'dan zal men zichzelf in het licht van de natuur leren
kennen via het uiterlijke'. Dit laatste betekent mijns inziens dat de nieuwe mens zijn nieuwe zelf ook
in de natuur gestalte geeft en zijn relatie met die natuur nodig heeft. Anders gezegd de natuur is een
wezenlijk deel van het nieuwe zijn, dat niet enkel een geestelijk menszijn is maar ook een lichamelijk
menszijn in relatie met de natuurlijke omgeving.
Het lijkt me niet juist deze tekst van Dorn met behulp van de psychologie der projectie en
introspectie tot puur geestelijk te reduceren, zoals Jung en Von Franz in feite doen.
In voorgaande uitspraak heeft Dorn uitdrukkelijk gesteld dat wij zélf in de natuurprocessen
deelnemen. Nu voegt hij er aan toe dat wij onszelf 'in het licht van de natuur leren kennen via het
uiterlijke'. Net als in de natuurmystiek treffen we hier de gedachte aan dat de mens zichzelf niet
goed leert kennen door de blik alleen naar binnen te richten. De alchemie is geen mystiek die zich
uitsluitend richt op het innerlijk leven. De alchemist heeft meer van een natuurmysticus die de blik
zowel naar binnen als naar buiten richt. Net als de scholastieke wetenschappers hebben de
natuurmystici en de alchemisten de natuur nodig om de diepere vragen van het bestaan te kunnen
doorgronden.
Vanuit een organistische natuurbeschouwing waarin mens en natuur een eenheid vormen is te
begrijpen dat volledige zelfkennis onmogelijk is zonder kennis van de grotere organische. Voor inzicht
in de persoonlijke ontwikkeling is een antwoord nodig op de vraag naar de levenszin en deze vraag is
niet te beantwoorden zonder de functie van de mens in de natuurlijke evolutie, of zo men wil in de
voortgang van de schepping, in de bestaansvraag te betrekken.
Bij Dorn bestaat er geen onduidelijkheid over de vraag of de transformatie via de geestelijke dan wel
via de natuurlijke weg moet plaatsvinden.: "Wel, lezer, nu heb ik u de hele bedoeling van ons werk
verteld, maar u zult alleen wat bereiken als u tegelijk en in gelijke mate aan de ware metafysische
filosofie en de natuurlijke chemische filosofie werkt." 80
Wanneer Dorn het woord filosofie gebruikt kunnen we dit het beste gelijkstellen met ons begrip
wetenschap. Dat geldt voor alle 'filosofie' tot de 17 de eeuw.
In deze aansporing van Dorn zien we dat hij de óf-óf vraag van het geestelijke en natuurlijke aan de
kant schuift door te beweren dat het opus een én-én gelegenheid behoort te zijn. Ook benadrukt hij
79 Von Franz 1983a, 141.
80 Von Franz 1983a, 140.
37