De Groene Alchemie - Tao van de Landbouw

Ik heb de indruk dat de alchemistische visie in deze beter aansluit bij de neurologische opvatting van
Maturana dan bij de projectietheorie van Jung. Maturana heeft duidelijk gemaakt dat de mens een
zenuwstelsel bezit dat zich dankzij het zelfregulerend vermogen snel aan nieuwe omstandigheden
aanpast. Dat is niet alleen gebleken in de evolutie maar het blijkt opnieuw op dezelfde manier in
ieder mensenleven. Ik stel me hierbij voor dat de fysiologische verandering in de eerste levensjaren,
waarin het kinderbewustzijn overgaat in een reflectief zelfbewustzijn, in de latere levensjaren wordt
gevolgd door een soortgelijke stap vooruit maar dan naar een hoger bewustzijn. Als zo'n stap
fysiologisch mogelijk is, betekent het, dat het individuatieproces, de mystieke transformatie of de
alchemistische 'onsterfelijkheid' ( doodloosheid is misschien beter)een werkelijke lichamelijke
component bezitten.
Eerder hebben we uit de 'kundalini-yoga' reeds geleerd dat zo'n idee van de fysiologie der
transformatie in het oosten bestaat. Verderop zullen we bij het Taoïsme zien dat het, ondanks de
onbekendheid met onze neurofysiologie tot vrijwel gelijkluidende opvattingen over de
lichamelijkheid komt als de westerse alchemist.
Aansluitend op voorgaande beschouwing over de onsterfelijkheid in de transformatie moeten we
even terugkeren naar de overheersingtheorie van het eerste hoofdstuk. Daarin bleek de doodsangst
de belangrijkste verklarende factor voor de overheersende grondhouding. Brown wijst op
stromingen als Taoïsme en alchemie die iets over de 'opstanding van het lichaam' vermelden. Ook
noemt hij de transformatie in de psychologie van Jung maar gaat er niet op in omdat de somatische
component daarin ontbreekt 87 .
We hebben in dit hoofdstuk vastgesteld dat de jungiaanse psychologie in de alchemie een proces
'ontdekt' dat voor de verandering van grondhouding kan doorgaan. We moeten in dat geval nog wel
zelf de somatische component in de alchemie opsporen omdat de psychologie er nauwelijks
aandacht aan schenkt. Met behulp van de nieuwe natuurwetenschap, met name die van de
neurofysiologie, is deze somatisering van de individuatie en transformatie voorstelbaar.
Wel ondervinden we hierbij fundamentele belemmeringen van de dualistische traditie. Bij Jung en
Brown blijkt waartoe deze beperkingen leiden. We hebben deze moeilijkheden enigszins het hoofd
kunnen bieden door de dualistische principes en begrippen te vervangen door die van een
organistische kosmologie. Op deze manier komen we alsnog met een ‘antwoord’ op het probleem
van de doodsangst als drijfkracht achter de overheersing. We concluderen dat de alchemist, net als
de natuurmysticus, een procédé of leefwijze bezit die de doodsangst compenseert; en wel door een
leefwijze/levensbeschouwing waarin de doodloosheid of onsterfelijkheid die angst overwint.
De natuurmysticus en de alchemist doen hierbij zowel een beroep op de uitwendige natuur als op de
inwendige natuurprocessen van het lichaam.
We weten van Maturana en de recente neurofysiologie dat de rol van lichaam, zintuigen en
zenuwstelsel, onmisbaar zijn om iets zinnigs over de natuur te kunnen zeggen. De neurofysiologie
van het kennen is evident. Ten tijde van Dorn had men geen weet van het zenuwstelsel maar de
ervaring van de lichamelijkheid is er niet minder belangrijk door. Wel blijft het voor ons moeilijk de
juiste betekenis toe te kennen aan de beeldende taal die men voor die ervaringen gebruikt. Wat te
zeggen van: "Besproei je lichaam met levenswater, met het woord van God, en mediteer er dag en
nacht over, zodat het lichaam geen tijd heeft om over iets anders te praten of te denken." 88
87 Brown, 378 en 381.
88 Von Franz 1983a, 108.
41