De Groene Alchemie - Tao van de Landbouw

en eeuwigheidsobjecten voor de natuurverschijnselen afkomstig moeten zijn, ontstaat er een
gemeenschappelijke basis voor de inwendige en uitwendige processen. Aldus laat zich verklaren
waarom er van opvallende samenhang tussen de twee soorten processen sprake kan zijn. Het wordt
mogelijk beide processen als deel van één groter geheel te zien. Ook wordt op die manier
aannemelijk dat de interactie tussen die twee processen tot een afstemming en convergentie in de
ontwikkeling kan leiden. De basisideeën van beide processen komen immers uit één en dezelfde
bron van potentiële mogelijkheden. Onderlinge consistentie en gelijkgerichtheid van de menselijke
en natuurlijke ontwikkeling liggen vanuit dit gezichtspunt meer voor de hand dan scheiding en
vervreemding of zelfs overheersing.
We komen verderop nog terug op deze procesbenadering van de correspondentia, maar vervolgen
eerst de behandeling van het tijdsbegrip.
We hebben uitgelegd op welke manier de vraag naar het hoe en waarom van de 'zinvolle
coïncidentie' te beantwoorden is zonder gebruik te maken van de archetypische projectie op de
natuurverschijnselen. Het aspect van de tijd speelt in deze uitleg op het eerste gezicht geen rol.
Toch is de 'tijd' een bijzonder cruciale factor in de alchemie. Tot op zekere hoogte is het zelfs zo dat
het hele alchemistische opus wordt gezien als een streven de tijdsduur van een ontwikkelingsproces
te comprimeren. Anders gezegd de alchemist probeert het natuurlijk tijdsverloop in zijn werk te
versnellen. Dit blijkt onder meer bij het smelten en zuiveren van metalen. Dit werk was niet alleen
noodzakelijk om het begeerde goud te maken, maar het lag ook aan de basis van het streven naar
transformatie van vormen. De alchemie ging van de gedachte uit dat de zuivere metalen, die soms in
ertsaders in de aarde werden aangetroffen, daar waren ontstaan door een langdurig
wordingsproces. Men zag de aarde als één grote baarmoeder waarin de edele metalen langzaam
uitgroeien tot kostbare ertsaders. Vervolgens probeerde men zo'n zelfde soort proces te imiteren en
te versnellen in het eigen laboratorium. De alchemist zag zijn reactorvat of oven dan ook als een
kleine uitvoering van de aardse baarmoeder, waarin de metaalvorming zich versneld zou voltrekken
zodra hij de geheimen van moeder aarde op de juiste manier zou nabootsen. Het proces dat in de
natuur duizenden jaren duurt probeert de alchemist in het klein tot enkele maanden of nog minder
te reduceren. Het bespelen en comprimeren van de factor tijd was dus zijn belangrijkste kunst.
Toch is het zoeken naar het metaal, het goud of het medicijn (het levenselixer) slechts een onderdeel
van het alchemistisch streven. Vooral dankzij Jung weten we nu dat de geestelijke ontwikkeling van
de alchemist niet van het laboratoriumproces te scheiden is. Het individuatieproces van de alchemist
verloopt synchroon met de chemische reacties in het vat.
Het lijkt me dat we het samendrukken of versmelten van de tijd daarom ook op het
individuatieproces moeten toepassen.
Hoe moeten we ons dat voorstellen?
Ik denk dat we daarvoor het beste terugkeren naar de gedachte die de individuatie uitlegt als een
individuele bijdrage van de microkosmische mens aan de macrokosmische noögenese, i.e. de
vergeestelijking en de evolutie van de kosmos.
De correspondentialeer brengt o.a. met zich mee dat de evolutie van de macrokosmische natuur
gelijke tred houdt met de ontwikkeling van de mens. Deze correspondentia blijft bestaan als we de
versnelling in de natuurlijke evolutie van de biosfeer synchroon laten verlopen met de versnelling
van de noögenese i.e. van de ontwikkeling van het menselijk bewustzijn.
20