De Groene Alchemie - Tao van de Landbouw

Jung wijst hier op het Chinese begrip 'tao' dat door Wilhelm is vertaald met het woord 'betekenis'. De
vraag wat tao dan 'betekent' is echter evenmin te beantwoorden want de Tao-te-Tjing bijvoorbeeld
zegt erover:
"Het kan de moeder van het heelal geacht worden.
Ik ken zijn naam niet.
Maar zo ik het een naam zou moeten geven,
noem ik het Tau en ik noem het groot. .....
.... Er zijn in het heelal vier dingen groot,
en een daarvan is de mens.
De mens volgt de wetten van de aarde;
de aarde volgt de wetten van de hemel;
de hemel volgt de wetten van Tau;
Tau volgt de wetten van zijn eigen innerlijke natuur." 30
De jezuïeten hebben indertijd, als missionarissen in China, Tao vertaald met 'God'. Dat is nogal
verwarrend omdat er in het Taoïsme nog andere godsbegrippen voorkomen. Voor de christelijke
westerling is het misschien logisch de niet oorzakelijke oorzaak waaruit alles is voortgekomen en die
zelf aan geen hogere wetten onderworpen is met ons godsbegrip in verband te brengen. We komen
later nog uitvoerig op het begrip Tao terug. Het gaat hier om de waarde die het heeft voor de uitleg
van de synchroniciteitgedachte. Met de verwijzing naar Tao wil Jung aangeven dat de synchroniciteit
te maken heeft met de zingevende samenhang van gebeurtenissen die teruggaat naar een diepere
universele, misschien zelfs religieuze, grond van het bestaan. Net als bij de archetypen van het
collectief onbewuste kunnen we hier denken aan de 'primordiale orde' van de procesdenkers of aan
Plato's Ideeënwereld.
Jung haalt een aantal argumenten aan die deze stap zouden kunnen rechtvaardigen. Deze richting
blijft voor hem echter ondergeschikt aan zijn projectietheorie. In zijn laatste grote werk de
'Mysterium Coniunctiones' probeert hij nog eenmaal het steeds weer terugkerende probleem van de
correspondentia op te lossen. Jaffé zegt hierover: "Van zijn kant kwam Jung tot de overtuiging dat
het onbekende van de psyche en het onbekende van de materie uit een en dezelfde achter de
kosmos zich bevindende achtergrond bestaat; dat dus de totaliteit van het leven, de menigvuldigheid
van zowel onze innerlijke als van onze uitwendige wereld op één erachter liggende eenheid berust,
die uit tegenstrijdigheden bestaat, een eenheid die zowel 'psychisch als fysisch' is 31 . In wezen is die
eenheid geen van beide, maar veeleer een derde iets van neutrale aard, dat zich ten hoogste door
middel van toespelingen laat begrijpen, aangezien het in wezen van transcendentale aard is." 32
Jaffé wijst erop dat Jung daarmee de grens had bereikt van wat voor hem wetenschapelijk belangrijk
was en ze vergelijkt deze grens met die van de grote kernfysici. "W.Pauli heeft het postulaat
opgesteld van een transcendentale objectieve ordening van het heelal, waaraan zowel de ziel van de
waarnemer als wat bij de waarneming bekend wordt onderworpen zijn. Innerlijke en uitwendige,
psychische en fysische werkelijkheid zijn de manifestaties van een en dezelfde vormende ordening.
C.F.von Weizsäcker beschouwt de materie als de objectiverende verschijningsvorm van de geest.
Letterlijk: Materie is in werkelijkheid de objectiverende verschijningsvorm van iets anders, waarvoor
30 Tau-te-Tjing, 33.
31 Vergelijk Aerts (ch 4).
32 Jaffé, 74.
18