De Groene Alchemie - Tao van de Landbouw

Als we in zijn geheel voor de jungiaanse uitleg van de alchemie zouden kiezen kunnen we het
organistisch natuurbeeld niet langer handhaven.
Door alles vanuit het principe der projectie te verklaren ontneemt men de natuur zijn eigenwaarde.
Evenzo vervalt dan de invulling van het zelfscheppend karakter van de chaosnatuur, en tevens de
beslissingsvrijheid van het 'subject' in de organismen van het procesdenken. De natuur die alleen een
‘geprojecteerde geest’ mag bevatten strookt niet meer met de inzichten van de nieuwe
natuurkunde.
Dit betekent uiteraard niet dat er in de alchemie gaan sprake is van projectie. Het betekent mijns
inziens wél dat er in ieder geval méér moet zijn dan alleen maar projectie.
We zullen ons verder in de correspondentialeer moeten verdiepen om na te gaan of hierin ruimte
bestaat voor de opvatting van de projectie.
Synchroniciteit
In de eerste plaats moeten we daarvoor dieper ingaan op het tijdsbegrip van de alchemie.
De correspondentia is namelijk sterk gekoppeld aan het opuskenmerk dat de innerlijke
gebeurtenissen synchroon lopen met de uiterlijke natuurprocessen in het reactorvat. Jung voerde
voor de samenhang van de twee processen het begrip synchroniciteit in. Vanuit Jung’s
projectietheorie is gemakkelijk in te zien waarom het binnenproces en het buitenproces aan de
synchroniciteitregel moeten voldoen. Het buitenproces wordt in de projectietheorie immers niet als
een onafhankelijke entiteit erkend maar als een spiegelbeeld van het binnenproces; de samenhang
van het een met het ander is dan vanzelfsprekend. Jung plaatst de synchroniciteit als verklarend
beginsel in de relaties waar de causaliteit geen uitkomst biedt.
De buitenzintuiglijke waarneming is zo'n voorbeeld waar de gangbare causaliteitsopvatting tekort
schiet. "We kunnen hier dus niet te maken hebben met oorzaak en gevolg, maar met een samengaan
in de tijd, een soort gelijktijdigheid. Vanwege het kenmerk van de gelijktijdigheid heb ik de
uitdrukking synchroniciteit gekozen om daarmee een hypothetische verklaringsfactor aan te duiden
die als equivalent staat tegenover de causaliteit." 27
De 'hypothetische verklaringsfactor' is hier het probleem want 'gelijktijdigheid' op zich biedt immers
de gelegenheid in het contemporain -momentane alles met alles in verband te brengen. De
gelijktijdigheid is eerder een voorwaarde dan een verklaringsfactor. Voor die factor gaat het om: ‘de
conclusie dat er in de natuur naast het verband van oorzaak en gevolg nog een andere factor bestaat
die zich uit in de organisatie van gebeurtenissen en ons voorkomt als betekenis’. Waaruit elke factor
die ons als 'betekenis' voorkomt, op zichzelf staat, onttrekt zich aan de mogelijkheid tot
kennisnemen." 28
Dit laatste lijkt een dooddoener maar Jung wijst erop dat we dan het slachtoffer zijn van onze
eenzijdige westerse wetenschapsbeoefening. Gaan we echter bij het Taoïsme te rade of in onze oude
wetenschap van de alchemie, dan is makkelijker in te zien wat we onder 'betekenis' moeten
verstaan.
"Alleen op het niveau van de astrologie, de alchemie en de mantische procedures zijn er tussen onze
instellingen en die van de Chinezen geen principiële verschillen." 29
27 Jung 1981, 24.
28 Jung 1981, 74.
29 Jung 1981, 74.
17