De Groene Alchemie - Tao van de Landbouw

Dieterich: “Die menschliche Handlung ist der magische ritus,der die Erde zwingt zur Fruchtbarkeit.
Und umgekehrt, die Erde allein kan bewirken, das Menschen fruchtbar werden. 148 .
In latere rituelen ging men zoals hiervoor betoogd van het inzicht uit dat die vruchtbaarheid via het
voedsel in het lichaam werd opgenomen.
Voor zover ik bij Eliade heb kunnen nagaan is nooit gepoogd de landbouw historisch te analyseren
vanuit de veronderstelling dat de goden als dragers van de minerale vruchtbaarheid werden
beschouwd. Maar hij twijfelt niet aan de verbinding tussen vruchtbaarheidsgoden en
gewasgoden(godinnen): "But the theophany of the soil never totally disappeared from the picture of
'mothers' or earth divinities'. .... Agricultural divinities took the place of the primitive divinities of the
soil but this substitution did not involve abolition of all the primeval rites." 149
Wel blijft Eliade tot in zijn laatste boeken herhalen dat de neolithische revolutie een veel grotere
impact moet hebben gehad op de levensbeschouwing dan we ooit hebben vastgesteld 150 .: "In fact,
the discovery of metals and the progress of metallurgy radically modified the human mode of being
in the universe.... The metals opened for him a new mythological and religious universe.
A similar, though even more radical, modification was effectuated through the discovery of
agriculture ..... But no less important are the 'spiritual' consequences of the discovery of agriculture.
A new world of meaning was grasped through agricultural work. A number of analogies and
homologies suggested themselves 'naturally' .... The early farmer expressed his specific mode of
being in the world through plant symbolism and in vegetal terminology....
The symbologies, mythologies, and rituals accompanying these technological discoveries played a no
less important role in shaping post-Neolithic man than did the empirical discoveries themselves." 151
Misschien zouden we de betekenis van de neolithische omwenteling voor de religie beter kunnen
onderzoeken door uit te gaan van de hypothese dat de landbouw zelf dienst deed als een weg van
paradijselijke terugkeer. Zo'n terugkeerritueel laat zich immers het beste verklaren vanuit de veel
voorkomende scheppingsmythen waarin het goddelijke oerlichaam zich versplintert. Vanaf het
moment van verstrooiing zijn die splinters, als vruchtbare bodemmineralen over de wereld verspreid,
en moeten volgens strak omschreven riten (van agrarische voortbrenging en voedselbereiding)
herenigd worden om het paradijs (of goddelijk oerlichaam) terug te brengen.
In de geschiedenis van de alchemie komen ook teksten voor die beter verstaanbaar worden zodra
we uitgaan van de gedachte dat het de alchemist, net als de archaïsche plantenteler, te doen was om
de hereniging van de goddelijke bodemmineralen tot een gereïncarneerd goddelijk wezen.
Het opus als versnelling van de evolutie
Nu we ons een idee hebben gevormd over het stichtingsoffer van de schepper begrijpen we het
alchemistisch geloof in het bestaan en verblijf van de goddelijke offerresten in de materie.
148 Dieterich,A.1905(1967) Mutter Erde. Ein Versuch über Volksreligion. Wissenschaftliche Buchgesellschaft.
Darmstadt. 98.
149 Eliade 1958, 261.
150 Eliade 1978a, 177, 181-182.
151 Eliade 1978a, 181-182.
60