De Groene Alchemie - Tao van de Landbouw

Ook al vinden veel critici Girard’s betoogtrant nogal monocausaal en exclusief gericht op dat éne
mechanisme van de zondebok, toch mag zijn cultuuranalyse zich verheugen in een stijgende
interesse van de westerse cultuurfilosofie. Deze interesse en bijval betekent hoe dan ook dat de
mythe van het scheppingsoffer bezig is terug te keren op de agenda van het westers cultuur denken.
Het belang van deze mythe lijkt in de voorbije tijd te zijn onderschat.
Deze onderschatting is ook merkbaar in de historische analyses van de alchemie.
Ik zal aan de hand van het werk van Eliade en Campbell proberen duidelijk te maken dat een juiste, -
i.e. centrale-, situering van de scheppingsmythe noodzakelijk is voor een goed begrip van de
alchemie.
Volgens Eliade is de scheppingsmythe de diepere centrale kern van alle religies. "But there is always
a central myth which describes beginnings of the world, that is, what happened before the world
became as it is today. There is always a primordial history and this history has a beginning: a
cosmogonic myth proper, or a myth that describes the first germinal stage of the world. This
beginning is always implied in the sequence of myths which recounts the fabulous events that took
place after the creation or the origin of plants, animals and man, or of the origin of marriage, family
and death etc." 101
Ook Campbell is van mening dat de scheppingsmythe de leidende grondgedachte is van veel
afgeleide en gedifferentieerde mythen en riten. De scheppingsmythe stelt hij in dat opzicht
tegenover de oppervlakkige volksvertellingen die nimmer zullen uitgroeien tot de hoeksteen van een
bestendige religie. "De eenvoud van de scheppingsverhalen uit de niet-ontwikkelde
volksmythologieën staan in contrast met de diepzinnige en betekenisrijke mythen over de
scheppingscyclus. In deze verhalen vinden we geen consequente poging de geheimen achter de
sluier van de ruimte te doorgronden. Uit de blinde muur van de tijdeloosheid verschijnt een
schimmige scheppingsfiguur ten tonele." 102
Zo'n scheppingsfiguur uit een volksverhaal wordt nooit de demiurg van het universum, de
primordiale Ene waaruit alles voortkwam. Het primordiale Ene is als een oerei dat van binnenuit
openbreekt en het nieuwe leven tot bestaan brengt. Dit kosmisch ei is als een archaïsche lezing van
de big bang, de oerknal die de kosmische stof voor de natuurlijke evolutie voortbrengt.
"De voorwaartse draaiing van de scheppingscyclus doet het Ene in het Vele uiteenvallen ....
In de mythologie kent de schepping van het universum, overal waar de Onbeweeglijke Beweger, de
machtige Levende, in het middelpunt van de aandacht staat, een wonderbaarlijke spontaneïteit. De
elementen verdichten zich en komen uit zichzelf, of op het geringste woord van de schepper in
beweging; de scherven van het zichzelf openbrekende kosmische ei komen zonder hulp op de juiste
plaats terecht." 103
Volgens Eliade is dit principe, waarin het Vele uit de scherven van het Ene voortkomt, een universeel
scheppingsprincipe van uiteenlopende culturen. "This motif of the cosmogonic egg which we find in
Polynesia is also common to ancient India, Indonesia, Iran, Greece, Phoenicia, Latria, Estonia, Finland,
the Pangwe of the West Africa, Central America and the west coast of South America ..... In all these
cases .... the ritual power of the egg cannot be explained by any empirical or rationalist
101 Eliade 1969a, 76.
102 Campbell 1993, 243.
103 Campbell 1993, 238 en ook: 1962, 56, 66-67.
48