De Groene Alchemie - Tao van de Landbouw

Vaak zijn de offerresten echter niet consumabel zoals in geval van botten en verbrandingsas. Toch
zijn ook deze niet-eetbare offerresten altijd zeer begeerd. Die houding is mijns inziens te verklaren uit
de proefondervindelijk ‘bewezen’ bemestingswaarde van deze stoffen.
Frazer’s voorbeelden van rituelen die eindigen met de verspreiding van de offerresten over de
graanakkers zijn ontelbaar. Niet alleen de niet-eetbare offerresten worden op het land gebracht. Ook
vlees, haren, ledematen, bloed en slachtafval. Vaak wordt dit alles nog vermengd met mest, afval,
compost, stro en andere oogstresten en verwerkt tot een grote berg. De Kelten maakten er zelfs
kruisen en reuzen van die meer dan tien meter hoog konden zijn 141 .
De samenstelling van de begeerde mengsels offerresten: i.e. met mest, oogstafval en ander
vruchtbaar materiaal als turf, kalk, mergel, slib etc. wijst er mijns inziens op dat men zich zeer goed
bewust was van de opbrengstverhogende werking van deze ingrediënten.
In het volgende hoofdstuk zullen we deze zienswijze aan de hand van de Chinese plattelandsrituelen
uitvoeriger onderbouwen.
Frazer beperkt zich hoofdzakelijk tot het opsommen van feitenmateriaal en als hij zich al een enkele
keer waagt aan een verklarende interpretatie, valt hij al snel terug op een zienswijze die nooit veel
bijval heeft gekregen. Zijn zienswijze is nogal etnocentrisch en voor de dominerende
antropologische stromingen niet langer relevant. Niettemin blijft Frazer’s werk een goudmijn aan
feitenmateriaal.
Ook voor mijn hypothese ,die stelt dat het de archaïsche mens vooral te doen is om de
bodemvruchtbaarheidmineralen en/of voedingsnutriënten van de offerresten, leent Frazer’s werk
zich uitstekend.
Zo blijkt dat de beoefenaren na afloop van de rituelen de asresten verstrooiden over de
voedselproducerende akkers 142 ; maar ook dat men een groeiversnelling van het gewas beoogde 143
en zelfs dat de offeras ziektebeschermend 144 en kwaliteitsbevorderend 145 was voor
voedselgewassen.
De beschrijvingen van Frazerover deze onderwerpen wijzen allen in dezelfde richting: namelijk dat de
archaïsche mens het bovennatuurlijke steeds verbindt met het natuurlijke van de
(bodem)vruchtbaarheid en de plantenteelt.
Er is een discussie geweest over de wetenschappelijke uitleg van de bodemgoden en latere
landbouwgoden 146 . Dat het niet om Moeder Aarde als godsidee maar wel degelijk om haar
vruchtbaarheid was te doen blijkt uit "the earth cradles .... tiny babies were put to sleep .... in direct
contact with the earth or with the bed of ashes, straw and leaves their mothers made for them." 147
Vooral het gebruik van de as in de matras van de babywieg wijst er op dat het te doen was om de
minerale vruchtbaarheidssubstantie van de Tellures Mater. Stro en bladeren laten zich anderszins
verklaren maar de as zeker niet. Kennelijk zag men de as als geconcentreerde bodemvruchtbaarheid
die de gezondheid van de mens kon bevorderen. Hoe het fysiologisch en voedingskundig allemaal in
zijn werk ging wisten de oertijdse telers uiteraard niet; vandaar dat men ook waarde toekende aan
het uitwendig lichamelijk contact met de dragers van de vruchtbare stoffen.
141
Frazer, 808.
142
Frazer, 541, 543, 478, 495, 659-661.
143
Frazer, 617.
144
Frazer, 613, 822.
145
Frazer, 807-808.
146
Eliade 1958, 245-262.
147
Eliade 1958, 249.
59