De Groene Alchemie - Tao van de Landbouw

nogmaals de leer der correspondentia en stelt dat het geestelijke en het materiële 'tegelijk en in
gelijke mate' aan bod behoren te komen. Het aspect van 'tegelijk' wijst op de gelijktijdigheid die we
bij de astrologie en synchroniciteit reeds tegenkwamen. Door dit aspect te koppelen aan de
gelijkmatigheid van de dosering van het geestelijke en het materiële legt hij in principe de twee
landhoofden voor de overbrugging van de geest-materie scheiding.
Jung is van mening dat Dorn het diepst in het conjunctiemysterie en de correspondentia is
doorgedrongen en dat diens bevindingen stroken met zijn eigen opvattingen over de plaats van het
individuatieproces in de alchemie. Jung schrijft in zijn laatste grote werk, de 'Mysterium
Coniunctionis': One therefore feels compelled to seek a formula in which the various aspects can be
brought together without contradiction. Dorn attempted to do this with the means that were then at
his disposal. He could do so the more easily as the current idea of correspondentia came to his aid.
For a man of those times there was no intellectual difficulty in postulating a 'truth' which was the
same in God, in man and in matter. With the help of this idea he could see at once that the
reconciliation of hostile elements and the union of alchemical opposites formed a 'correspondentia'
to the 'unio metalis' which took place simultaneously in the mind of man, and not only in man but in
God ('that He may be one in All'). Dorn correctly recognized that the entity in which the union took
place is the psychological authority which I have called the self. The 'unio metalis', the interior
oneness which today we call individuation, he conceived as a psychic equilibration of opposites in
'the overcoming of the body' ...." 81
Jung wijst hier niet alleen op de aansluiting met zijn individuatietheorie maar neemt tegelijk in
bedekte termen afstand van Dorns opvatting dat er een gemeenschappelijke waarheid in God, mens
en natuur zou zijn.
Net als Dorn was Jung een man van zijn eigen -en dus andere- tijd zodat hij de verweving van fysica
en metafysica niet voor zijn rekening wil nemen. Tegelijk is Jung met zijn mechanistische natuurvisie
ook een man van zijn tijd en dat is een probleem als we Dorn, met zijn uitgesproken organistische
natuurvisie, verder willen begrijpen. We komen daarmee aan de vraag over de plaats van de religie in
de alchemie. We zullen zien dat zonder deze component van de religie, de relatie tussen de innerlijke
en uiterlijke conjunctie niet goed te begrijpen is.
Zo boven zo beneden
Met het adagium 'zo boven zo beneden' verwijst de alchemist doorgaans naar de verticale dimensie
in zijn werk: de relatie met de hemelse wezens. Zonder inzicht in deze dimensie is de alchemie niet te
begrijpen.
De consequentie hiervan is dat de alchemistische relatie mens-natuur een spirituele inbreng vereist.
Dit hoeft ons niet te verbazen als we het ontstaan van het cartesiaans dualisme in herinnering
roepen. Dat ging immers om een strijd tussen kerk en natuurwetenschap die uitmondde in een
echtscheiding en ons later het kantiaanse 'twee-werelden-model' bezorgde waarmee we nog steeds
werken.
In dit verband zoeken we vanuit de 'nieuwe' wetenschap én met behulp van de oude tradities naar
een nieuw verbond, en langs verschillende wegen stelden we vast dat in zo'n verbond de gehele
driehoek God-mens-natuur aan de orde komt.
81 Jung 1997, 470-471.
38