De Groene Alchemie - Tao van de Landbouw

Historie
Alvorens de psychologische benadering te behandelen gaan we eerst wat dieper in op de
geschiedenis van de alchemie. Deze achtergrondinformatie maakt al duidelijk dat, hoezeer een
psychologie van de alchemie ook haar plaats verdient, zij niet gereduceerd behoort te worden tot
alléén maar psychologie.
In de eerste plaats moeten we bedenken dat onze alchemie geboren is uit een huwelijk van geest en
materie. De geestelijke ouder kwam uit de Griekse cultuur en de materie-ouder uit Egypte.
De kruising van deze twee oude beschavingen bracht de technologische benadering van de
Egyptenaren in contact met de filosofische benadering van de Grieken.
De Griekse en Egyptische 'alchemisten' hadden oorspronkelijk een zeer uiteenlopende aanpak van
het probleem sterfelijkheid.
De Egyptenaren ontwikkelden een complex van chemicaliën en technieken om het lijk van de
overledene zodanig te bewerken dat zijn onsterfelijkheid werd zeker gesteld. We kennen allemaal
het resultaat van deze conserveringsmethode: de mummies in de Egyptische graven die 'voortleven'
tot op de huidige dag.
De relatie tussen chemie en religie bestaat in de alchemie nog onder hén die op zoek zijn naar een
levenselixer die werkt als een onsterfelijkheidsmedicijn. Hier zit meer achter dan op het eerste
gezicht lijkt. We komen er later op terug maar stellen vast dat reeds bij de Egyptenaren de opvatting
bestond dat het ‘eeuwige leven’ te bereiken was middels een chemische behandeling van het
lichaam. We moeten ons goed realiseren dat het een lichamelijke behandeling betrof, die
rechtstreeks in verband stond met de transformatie van het leven. De gedachte dat een ziel of geest
zonder lichaam kon voortleven was hier onbestaanbaar.
Bij de meer rationalistische Grieken lag dat heel anders. Zij hadden de overstap gemaakt van de
mythologie naar de filosofie en ontwikkelden een doordacht stelsel van basisbegrippen waar de
westerse cultuur intussen zó van doordrongen is, dat ze zonder deze begrippen in de huidige
bestaansvorm eenvoudig niet meer denkbaar is. Begrippen als materie, ziel, elementen, tijd, energie,
ruimte, etc.; we gebruiken ze nog steeds bij alles wat we doen. De eenvoudigste verschijnselen
kunnen we zonder die begrippen niet eens bevatten laat staan uitleggen.
De alchemie heeft indertijd, net als later de moderne natuurwetenschap, veel principes ontleend aan
Aristoteles. Van hem werd de leer van de vier elementen overgenomen omdat het zo'n inzichtelijke
manier was om stoffen en lichamen in te delen en te verklaren. Voorts nam men de gedachte over
dat iedere stof behalve een hoeveelheid massa ook een eigen 'vorm' moest bezitten. Zo'n vorm van
een stof bepaalt de verhouding der samenstellende elementen en tevens de kenmerken van de stof.
In de zeventiende eeuw ontstond er een andere fysica die het vormbegrip van Aristoteles verving
door de ‘geest’. Deze geest achtte men in tegenstelling tot de vorm wél ontkoppelbaar van de
materie en dit leidde tot het denken over een bestaan van de lichaamloze geest en het geestloze
lichaam. Bepaalde eigenschappen van de vorm werden door de geest overgenomen maar de
onafscheidelijke eenheid met de materie ging verloren. Dit bleek een belangrijke historische stap die
de weg effende voor het Cartesiaans en Kantiaans denken. De ontzieling van het lichaam en de
onttovering van de natuur kreeg vanaf dat moment vrij baan.
9