Kleinschalige zorg, grote verschillen. - Wonen met dementie

Kleinschaligheid in de zorgverlening voor mensen met dementie heeft zijn oorsprong in de
belevingsgerichte benadering van de warme zorg (Kruyver & Kerkstra 1996, De Lange 2004,
Nouws 2003). Het is ontstaan uit onvrede met bestaande voorzieningen en patronen en vormt
voor een belangrijk deel een reactie op het traditionele aanbod. Kleinschaligheid is onder
andere een reactie op het medische model zoals dat gehanteerd wordt in het traditionele
verpleeghuis. Uitgangspunt in dat model is het genezen van de patiënt. Kleinschaligheid legt
het accent veel meer op de kwaliteit van leven (Nouws 2003). Kleinschaligheid is ook een
reactie op het sterk gereguleerde aanbodmodel in de zorg zoals wij dat in Nederland kennen.
Tegenover dit aanbodmodel heeft kleinschalig wonen meer oog voor de zorgvrager. Een
belangrijk onderdeel van de kleinschaligheid is vraaggerichtheid. Niet alleen met betrekking
tot de woonomgeving; eigen meubels, maar ook met betrekking tot de zorgverlening; opstaan,
naar bed gaan en naar het toilet gaan wanneer de bewoner zelf wil, zelf invulling geven aan de
dag.
Het fundament van kleinschaligheid ligt in het bieden van een zo prettig mogelijke
leefomgeving aan mensen met dementie in de laatste jaren van hun leven. Als mensen een
deel van hun gezondheid, vertrouwde routines en referentiepunten kwijt raken, verliezen ze
houvast. Die onzekerheid maakt mensen kwetsbaar en veroorzaakt stress. Mensen met
dementie hebben voortdurend te maken met dergelijke transities die hun leven ontwrichten en
om aanpassing vragen (De Lange & van Staa 2003). Daarom hebben juist deze mensen
behoefte aan herkenning, vertrouwen en steun. Kleinschaligheid in de zorg voor mensen met
dementie vergroot de overzichtelijkheid, bevordert de rust en maakt dat zorg op maat geboden
kan worden, elementen die voor mensen met dementie van belang zijn om controle te houden
op hun omgeving (Gezondheidsraad 2002).
2.3 De verpleeghuizen worden kleinschaliger
De fysieke woonomgeving in het verpleeghuis is de afgelopen jaren ten gevolge van
veranderende regelgeving aan verandering onderhevig geweest. De afgelopen drie decennia
was het gewoon dat bewoners in een verpleeghuis met vier of zelfs zes personen op een
slaapkamer verbleven. Een verpleeghuis had meestal vier tot zes afdelingen en huiskamers
met een groepsgrootte van tien tot soms wel twintig plaatsen. Het College Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen (CBZ) hanteerde lange tijd een maatstaf van 30 bewoners op één
afdeling. De verpleeghuissector transformeert langzaam van dergelijke grote instituten met
verpleegafdelingen naar meer kleinschalige woonzorgvoorzieningen. Langzaam maar zeker
maakt de traditionele verpleeghuiszorg plaats voor kleinschaligheid in wonen en zorg.
Tegenwoordig zijn in alle verpleeghuizen één- en tweepersoonskamers de norm. Moderne
verpleeghuizen richten daarnaast ook hun zorg kleinschalig in.
Grote instellingen zullen in de toekomst steeds meer kleinschalig gaan werken in bouw en
opzet van de zorgorganisatie, dit proces is al in gang gezet. Het CBZ roept managers met
nieuwbouw plannen op zoveel mogelijk rekening te houden met de kleinschalige
zorgorganisatie. En ook de recente wijziging in de AWBZ maakt meer mogelijk door de
21