Untitled - Holland Historisch Tijdschrift

Van uitspatting naar uitspanning?
Vereeniging en de jongelingsverenigingen Liefde en Vrede en Soli Deo Gloria trachtten tijdens de
kermisweek van 1897 met voordrachtsavonden, lezingen en lichtbeelden te tonen dat het ook
anders kon. 7
In 1899 werd afschaffing van de kermis een reële optie vanwege het aantreden
van een conservatieve meerderheid in de gemeenteraad. Een jaar later kreeg de kermis haar
eerste verkorting te verduren. 8
De bevolking werd met pamfletten klaargestoomd voor de af­
schaffing: 'Stel u voor, gij kermisganger, dat God de Heere u te midden van uw kermisvreugd
oproept om voor Zijn rechterstoel te verschijnen, om rekenschap te geven van uw rentmees­
terschap. [...] Hoe ontzettend, te sterven op zulk eene plaats, onder zulke omstandigheden!
Uit de gruwelen van de zondedienst te worden weggerukt, om te vallen in de handen van den
heiligen, rechtvaardigen en almachtigen God!' 9
Een afschaffingsverzoek van de kerkenraden en christelijke corporaties vond in de winter
van 1904 de meerderheid van de raad achter zich. 10
Dat gebeurde niet zonder slag of stoot. Zo­
wel binnen als buiten de raad bestond verzet. De afschaffing was een jaar eerder al een keer uit­
gesteld, nadat de raadsdiscussie hierover tot een volksoploop bij het stadhuis had geleid. 11
Fundamenteel verschil
Drie maanden na het verdwijnen van de kermis ontstond Flardinga. De gang van zaken doet den­
ken aan de afschaffing van de Amsterdamse kermis in 1871. Ook daar werd zij voorafgegaan
door een verkorting van de kermisduur en kwam het uiteindelijk tot een volksoproer. En ook
daar was een van de bijverschijnselen de oprichting van een vereniging voor volksvermaak. 12
Ondanks de ogenschijnlijke gelijkenis tussen de Amsterdamse en de Vlaardingse kermis-
kwestie was er een fundamenteel verschil. De afschaffing in de hoofdstad kwam tot stand op
initiatief van een liberale raadsmeerderheid, met steun van de Vereeniging tot Veredeling van het
Volksvermaak. In Vlaardingen was zij het resultaat van een gecombineerd conservatief-christe-
lijke krachtsinspanning, waar Flardinga geen rol in had. Flardinga werd enkele maanden na
het afschaffingsbesluit opgericht, de Amsterdamse zustervereniging in de maanden eraan
voorafgaande. De oprichting van Volksvermaak was een offensieve actie geweest van de Am­
sterdamse liberale burgerij, bij de oprichting van Flardinga ging het om lijfsbehoud.
Dat blijkt vooral uit Flardinga's merkwaardige positie ten opzichte van de kermis. Waar de
Amsterdamse zustervereniging gebukt ging onder het juk van de bijnaam 'anti-kermis-
bond', 13
moest men in Vlaardingen alle zeilen bijzetten tegen de aantijging vanuit het ortho­
doxe kamp, dat Flardinga een poging was om de kermis te herstellen. De vereniging had niets
met de kermis te maken, werd daarom bij de oprichting met klem gesteld. Zowel voor- als te­
genstanders konden lid worden. 14
7 Nieuwe Vlaarilingsrhe Courant 19-6 en 23-6-1897.
8 Ibidem, 22-6-1920.
9 Gemeentearchief Vlaardingen (hierna GAV), 12 E 350, Traktaat Kermis van de Vereeniging voor Tra/i/aalvcrs/ne/ding
Vlaardingen (z.p. [Vlaardingen] 1904).
10 GAV. \ 'erslug van hel verhandelde in de ojieutiare vergaderingen van tien gemeenlerutul van Vlaardingen (1 904) 43.
11 Nieuwe Vlaurilingsrhe Courant 20-6 en 22-7-1903.
12 Vgl. Jansen, Roes van vrijheid, 77-81; Zie ook: Betty Dekker, 'De Vereeniging tot Veredeling van het Volksvermaak te
Amsterdam, 1871-1910. Van volksverheffing tot Oranjevereniging', De Negentiende Eeuw 20 (1996) 192-204, aldaar
192-193.
13 Gemeentearchief Amsterdam, U 00.627, Circulaire Vereeniging tot Veredeling van het Volksvermaak 22-5-1871.
14 GAV, Arch. Flardinga, inv.nr. 1, Notulen 9-6-1904.
21