Untitled - Holland Historisch Tijdschrift

'niet content' over Otto dan tevreden. Opvoeden
was blijkbaar toch nog vooral het opmerken en verbeteren
van fouten, niettegenstaande het verlichte
geloof in 'de fundamenteel goede aard van het
kind' (p. 15). Otto verzucht wel eens moedeloos
na het opschrijven van zijn onhebbelijkheden:
'...al wat ik er op andwoorden kan is dat ik het morgen
zal tragten te verbeeteren' (p. 235).
In het dagboek komen ook aantekeningen voor
van godsdienstige aard. Otto had zich een godsbegrip
van verlichte signatuur gevormd. Op zijn 16e
verjaardag schreef hij bijvoorbeeld dat Gods oogmerk
om hem het leven te geven en te laten behouden
was geweest hem "... onder den kring Zijner gelukkige,
redelijke wezens voor eeuwig te plaetsen'
(p. 266). De oudere themata van de vliedende tijd
en de ongewisheid van het leven keren ook steeds
terug. De onzekerheid van het bestaan was een niet
te ontkennen werkelijkheid. In de inleiding staat
dat Otto twee jaar na de beëindiging van het dagboek
kwam te overlijden. Hij stierf echter op 30
maart 1798, dus vier maanden na zijn laatste notitie.
Hij leed waarschijnlijk aan tuberculose. In bijlage 1
is een passage uit een familieboekje overgenomen,
waarin Lambert van Eek op gevoelige wijze verslag
doet van het ziekbed van zijn zoon.
Martha Catania-Peters
Guus Hartendorf e.a., Duin en Kruidberg. Honderd
jaar buitenplaats of het duingebied van de familie
Cremer (Haarlem: De Vrieseborch, 1998, 200 blz.,
ISBN 90-6076-439-0)
De vondst in 1993 van een oud koffertje met de
initialen J.T.C. was voor de Historische Kring Velsen
aanleiding tot een publicatie over de voormalige
minister van Koloniën en beroemde inwoner
van Santpoort, Jacob Theodoor Cremer, en het
landgoed Duin en Kruidberg, dat hij sedert 1896
bewoonde. Het resultaat van de inspanning door
de Velser Historische Kring is een bundel met een
aantal lezenswaardige artikelen. Het eerste van de
drie delen bevat bijdragen over de geschiedenis
van het landgoed, het tweede deel heeft de familie
Cremer tot onderwerp, en het derde deel tenslotte
beschrijft de geschiedenis van het landgoed als
congrescentrum.
De bundel opent met een artikel van Jan Morren,
'Twee hofsteden onder één naam', waarin de
geschiedenis van Duin en Kruidberg alsmede de
voorlopers Duin en Berg en De Kruidberg aan de
Boekbesprekingen
orde komen. Uitgebreid passeren de eigenaars en
gebruikers van de twee hofsteden de revue. Eén
van de eigenaars van De Kruidberg was koningstadhouder
Willem III, die deze 16e-eeuwse hofstede
in 1682 aankocht en de naam 's-Prinsenbosch
gaf. Willem voerde hier regelmatig zijn geheime
besprekingen en gebruikte het huis daarnaast als
jachtverblijf. Na zijn dood verloor het landgoed
zijn glorie, hoewel het tot 1732 in het bezit van de
Oranjes bleef. In 1896 werd De Kruidberg samen
met het landgoed Duin en Berg door J.T. Cremer
gekocht. Hij gaf het nieuwe landgoed de naam
Duin en Kruidberg en veranderde het ingrijpend.
Tussen 1897en 1898 werd er een geheel nieuw herenhuis
gebouwd naar ontwerp van de architect
Rilter. In de Tweede Wereldoorlog werd Duin en
Kruidberg eerst bevolkt door evacués en later door
Duitse officieren, en na de oorlog werden er Britse
militairen gelegerd. In 1961 kocht de ABN het aan
om er een vakantieoord voor het personeel in te
vestigen. Twintig jaar later werd het grootste deel
van het duingebied verkocht aan Natuurmonumenten.
In de jaren negentig richtte de ABN-
AMRO het herenhuis in als congrescentrum. Voor
Morrens gedegen artikel, verreweg het langste van
de bundel, werd rijkelijk gebruik gemaakt van archiefmateriaal
uit het Algemeen Rijksarchief te
Den Haag, de Archiefdienst voor Kennemerland
en hel Rijksarchief in Noord-Holland, alle gevestigd
te Haarlem.
In de volgende sludie, 'Archeologisch onderzoek'
door A. Pavlovic, worden in kort bestek de resultaten
beschreven van een inventariserend archeologisch
booronderzoeken de daaropvolgende
archeologische opgraving. Samen met de bouwhistorische
en historische gegevens uit de secundaire
literatuur verschaffen zij inzicht in de bouwactiviteiten
die in de 19e en 20e eeuw hebben plaatsgevonden.
De tweede bijdrage van Jan Morren,
'Bouwkundig onderzoek', behandelt op basis van
archiefmateriaal het woongedeelte van de hofstede
De Kruidberg. Het accent van het onderzoek ligt op
de gedeeltelijke afbraak van het herenhuis in 1865
en de verbouwing van het restant in 1874. Het betoog
wordt ondersteund door tekeningen van de
hofstede door de auteur zelf vervaardigd. Een keur
aan veldnamen, van 'Aardbeienvlak' tot 'Zuidervlak',
wordt geordend op alfabet behandeld door
Guus Hartendorf in 'Veldnamen rond Duin en
Kruidberg'. De veranderingen die Cremer in 1897-
'98 aan het herenhuis liet aanbrengen, worden
door Anne Marie Schüttenhelm-Okma beschreven
in 'Zoo vaardig mogelijk'. Dit rijk geïllustreerde ar-
55