Untitled - Holland Historisch Tijdschrift

schadigd; Bessem vult tussen ronde haken aan
naar een afschrift, maar in het woord 'bro[e]der'
staat de 'e' tussen rechte haken met in de noot de
explicatie dat tussen de 'o' en de 'd' in het origi­
neel een letter ontbreekt en dat het afschrift daar
'broder' leest. Wat bedoelt de uitgever nu precies?
Is er door beschadiging een letter weggevallen die
hij niet kan aanvullen naar het afschrift en waar­
van hij meent dat het een 'e' zal zijn geweest, of is
hij van mening dat de schrijver van het origineel
op dit punt moet worden verbeterd? Juist dergelij­
ke onduidelijkheden maken het ongewenst dat al
die reconstructies en emendaties in de tekst zelf
worden verwerkt in plaats van in het notenappa­
raat worden gesignaleerd. Het gevaar is niet denk­
beeldig dat ze een eigen leven gaan leiden, zeker
in die gevallen dat er een duidelijke verantwoor­
ding ontbreekt. Dit geldt bijvoorbeeld voor nr.
379 waarin zelfs vergeten is haken in de geëmen­
deerde tekst te plaatsen. Het doet zich ook voor
bij nr. 259, dat een tekst naar een eerdere druk
geeft, maar niet verantwoordt dat reeds in deze
eerdere druk tekstdelen zijn gereconstrueerd. Bo­
vendien lijken mij sommige emendaties ook hy­
percorrect. Ik wijs op de wijziging van 'Tordrecht'
in 't[D]ordrecht' in nr. .323 en op het genoemde
'bro[e]der' in nr. 145, als dat ten minste als emen­
datie is bedoeld.
Een groot deel van de bovengenoemde bezwa­
ren zouden van minder belang zijn als de uitgever
meer toelichting had gegeven. Ook op andere
plaatsen vind ik het commentaar van de editeur
nogal kort. Zo verwijst Bessem bij het falsum nr.
263 naar een artikel van eigen hand; een korte sa­
menvatting had zeker niet misstaan. Hetzelfde
geldt voor de gereconstrueerde datum van nr.
377. Een ander voorbeeld betreft de jaarstijlen. In
Amsterdam zelf overheerst de jaardagstijl. Dit ge­
geven verdient best wel vermelding in de inlei­
ding, maar nog meer behoefte bestaat aan een
toelichting op de handelwijze van de uitgever ten
aanzien van oorkonden uit andere schrijfcentra.
De herkomst van de oorkonden is nogal divers en
het lijkt mij niet onaannemelijk dat sommige
daarvan naar een andere stijl dan de jaardagstijl
zijn gedateerd. Nu is daar soms wel rekening mee
gehouden. Zo is er bij de dateringen van de grafe­
lijke oorkonden terecht uitgegaan van het ge­
bruik van de paasstijl, bijvoorbeeld bij de nrs. 2,
15, 34 en 47, maar het had niet misstaan in de
kopnoot hiervan melding te maken. Het is dan
ook jammer dat in nr. 482 de kopnoot over de da­
tering, waarnaar in nr. 508 wordt verwezen, in de
Boekbesprekingen
druk is weggevallen. Zo blijven we onkundig over
de redenen waarom Bessem de datum van deze
oorkonde op naam van twee schepenen van Haar­
lem naar de jaardagstijl oplost in plaats van naar
de in Haarlem gebruikelijke boodschapstijl. Ver­
moedelijk heeft de samenhang met de rond de­
zelfde tijd uitgevaardigde nrs. 481 en 485 hem
hiertoe bewogen. Maar in de kopnoten van die
twee oorkonden wordt ook geen melding ge­
maakt van de toepassing van een bepaalde jaar­
stijl. Ik denk dat Bessem in deze twee oorkonden
het gebruik van de jaardagstijl veronderstelde,
hetgeen automatisch tot het gebruik van diezelfde
stijl in nr. 482 leidde. Gaan we daarentegen uit van
het gebruik van de paasstijl in deze nrs. 481 en 485
- en daar lijkt niets zich tegen te verzetten - dan is
de datering van nr. 482 naar de boodschapstijl be­
rekend, zoals te verwachten bij een oorkonde op
naam van schepenen van Haarlem.
Bessem heeft in dit oorkondenboek gepoogd
een synthese te vinden tussen een wetenschappe­
lijk verantwoorde uitgave en een editie voor zo­
veel mogelijk gebruikers. In vele opzichten is hij
in deze opzet geslaagd, hetgeen niet wegneemt
dat ik op een aantal punten andere keuzen zou
hebben gemaakt. Dit zou bijna de gedachte doen
postvatten dat Bessem in mijn ogen ondeugdelijk
werk zou hebben geleverd, en dat is zeker niet het
geval. Daar waar Bessem zich op de vingers laat kij­
ken, blijkt hij een bijzonder zorgvuldig uitgever te
zijn. Als voorbeeld wil ik noemen de fraaie bewer­
kingen van de nrs. 139 en 419, waarin achter el­
kaar een editie van de oorkonde in de huidige, be­
schadigde staat wordt gegeven - dus vol met
punten in de tekst waar letters door beschadiging
zijn weggevallen - en vervolgens een behoedzame
tekstreconstructie. Hier krijgen alle gebruikers
het volle pond. Een ander fraai voorbeeld van zijn
minitieuze werkwijze is de reconstructie van de
weggevallen naam van een van de schepenen van
Amsterdam in nr. 382 aan de hand van een ande­
re oorkonde van dezelfde schrijver.
Tenslotte, ook het oorkondenboek van het kart­
huizerklooster geeft veel meer dan de teksteditie
van ruim 750 oorkonden. Het wordt voorafgegaan
door een fraaie studie van de hand van B.R. de
Melker betreffende het onderzoek dat hij samen
met Bessem verrichtte naar het cartularium en in
verband daarmee naar de administratie van het
klooster. Deze combinatie maakt dit boek ver­
plichte literatuur voor de historisch onderzoeker
- beroeps of amateur - die zich bezig houdt met
de geschiedenis van dit Amsterdamse klooster of-
53