Untitled - Holland Historisch Tijdschrift

Boekbesprekingen
'nieuwe', thans verloren oorkonden zullen bevatgevallen na, de afkortingen in de tekst stilzwijgend
ten. De twee recent verschenen RGP-delen (Rijks oplost, en dus niet de door hem gekozen oplossin­
Geschiedkundige Publicatiën, Grote Serie 237 en gen cursiveert. Op deze twee punten volgt hij de
239) van de Beierse rekeningen bewijzen zijn ge­ werkwijze van Van der Laan, die naar de in 1975 gellijk.
Maar ook elders is nog wel wat te vinden. dende gebruiken ook normaliseerde en geen cur­
Reeds in de eerste tekst (nr. 13a) van dit supplesief aanbracht. Daarbij zij opgemerkt dat zijn collement
wordt volgens mij verwezen naar een deperdiga De Melker in zijn supplement op Van der Laan
tum uit de periode 1301-1317 op naam van bis­ op deze twee punten juist afwijkt en de handelwijze
schop Gwijde van Utrecht.
volgt die in de Nederlandse oorkondenboeken bij
De uitgave van De Melker volgt in principe de teksten in de volkstaal thans gebruikelijk is.
uitgangspunten van de editie van Van der Laan. Tegen de hiervoor genoemde normalisering
Slechts enkele wijzigingen zijn doorgevoerd en heb ik geen bezwaren. Met het niet aangeven van
deze zijn alle als positief te waarderen. Als voor­ oplossingen van afkortingen in de Middelnederbeeld
valt te noemen dat nu ook de deperdita een landse teksten heb ik wel moeite. Het cursiveren
regest hebben gekregen. Daarnaast toont De Mel­ van afgekorte letters geeft eenvoudig inzicht wat
ker zich een groot kenner van de Amsterdamse tot de tekst behoort en wat de bewerker eraan
stedelijke diplomatiek; men leze de fraaie kop- heeft toegevoegd. Dit cursiveren lijkt mij ook voor
noot bij nr. 412a.
een bewerker eenvoudiger dan de hier gevolgde
Het boek van De Melker is niet alleen een oor­ werkwijze. Immers nu heeft Bessem bij iedere opkondenboek:
in de eerste bijlage geeft hij samen lossing van een afkorting de keuze moeten maken
met S.A.C. Dudok van Heel een gecorrigeerde lijst of hij deze in een voetnoot zou verantwoorden of
van Amsterdamse schepenen; in een tweede bijla­ niet. Ik weet dat er bij sommige gebruikers van
ge geeft hij een overtuigende uiteenzetting over oorkondenboeken nogal wat bezwaren leven te­
de wisseling van de Amsterdamse schepenbank in gen al die cursiveringen. Ik kan de keuze van Bes­
de periode vóór 1388. Deze combinatie maakt het sem dan ook wel begrijpen, maar gezien de grote
tot een onmisbaar werk voor de bestudering van geografische verspreiding van de herkomst van de
de geschiedenis van Amsterdam.
uitgegeven oorkonden en de rijke schakering van
de spelling van het Middelnederlands heeft het
Het Oorkondenboek van het Karlliuizerkloosler St.-Angebruik
van cursief toch duidelijk mijn voorkeur.
dries-ter-Zaliger-Haven bij Amsterdam van de hand Een ander probleem vormt de manier waarop
van R. Bessem bevat ruim 750 oorkonden. Van Bessem de teksten op sommige plaatsen tussen ha­
deze stukken zijn er reeds 121 uitgegeven in het ken heeft gereconstrueerd en geëmendeerd. Hij
Oorkondenboek van Amsterdam door Van der Laan.
Van de oorkonden tot 1400 komen slechts de nrs.
94, 95, 102 en 117 niet in deze eerdere editie voor.
Toch denk ik dat de doublures niet overbodig
zijn. In de eerste plaats geeft Bessem in een aantal
gevallen een betere tekstoverlevering, bijvoorbeeld
van nr. 33. Bovendien geeft zijn editie meer
verwijzingen naar andere, verwante oorkonden
dan de uitgave van Van der Laan. Tenslotte is het
voor de gebruikers heel handig hier alle informatie
onder handbereik te hebben en niet telkens
weer te worden verwezen naar een andere uitgave.
Bessem lijkt met zijn oorkondenboek van het Amsterdamse
karthuizerklooster gekozen te hebben
voor een breed publiek van onderzoekers dat het
om de inhoud van de tekst te doen is, en pas in tweede
instantie voor de gespecialiseerde diplomaticus,
medioneerlandicus of naamkundige. Passend bij
zijn keuze is de normalisering van de «ende» alsmede
van de i en de j. Vanwege de gekozen doelgroep
zal het ook wel zijn dat Bessem, op probleem­
gebruikt hierbij twee soorten haken, namelijk
rechte voor het geval de tekst niet kan worden aangevuld
aan de hand van een andere versie van de
oorkonde, en ronde haken voor de gevallen dat
dat wel kan. Het nadeel van dit systeem is dat er
voor twee verschillende zaken rechte haken
worden gebruikt, namelijk in de gevallen dat de
basistekst beschadigd is, maar dat deze niet kan
worden aangevuld naar een andere versie (reconstructie),
en in de gevallen dat de editeur vindt
dat de basistekst incompleet is en dat deze daarom
verbeterd moet worden (emendatie). Bij
emendatie staat dat doorgaans in een noot vermeld,
bij reconstructie slechts in sommige gevallen.
Zo is het bij nr. 374 niet duidelijk of we hier
met een beschadigd origineel van doen hebben
(in de kopnoot worden daarover geen opmerkingen
gemaakt) waarbij op een aantal plaatsen letters
zijn weggesleten, of met een slordige schrijver
die door de editeur is verbeterd. Cryptisch is ook
nr. 145. Van dit nummer is het origineel nogal be-