Untitled - Holland Historisch Tijdschrift

Boekbesprekingen
zwaar leunt op de gegevens in de rekeningen zelf'. wel in de rekening over 1286-1287 thuishoren. Re­
Naar mijn smaak te zwaar zelfs. Wie een goed kenkundig vormen zij een eenheid die zich ner­
beeld wil krijgen van de stedelijke en landelijke gens laat inpassen. Hierachter gaat een fundamen­
context waarin de rekeningen zijn ontstaan en tele vraag schuil, of we alles wat we aantreffen aan
hebben gefunctioneerd, doet er goed aan om de Dordts rekeningmateriaal uit deze jaren wel moe­
recentere Geschiedenis van Dordrecht tot 1572 (Hilten beschouwen als onderdelen van als eenheid
versum 1996) er naast te leggen. Na de beschrij­ bedoelde rekeningen. Het lijkt duidelijk dat er een
ving van Dordt volgt een instructieve bespreking financiële kern-administratie heeft bestaan, waar­
van de monetaire situatie in de tijd van de rekevan we fragmenten, maar nooit het geheel, overningen,
waarvoor de inzichten van numismatici hebben. Daarnaast - en soms daaraan gekoppeld -
en de inhoud van schriftelijke bronnen goed aan zijn enkele specificaties overgebleven, die soms het
elkaar worden gerelateerd. Helaas laten de uitge­ resultaat waren van de 'normale' privé-administravers
in het latere deel van de inleiding, waar zij de tie van bestuurders, soms ook op een anderszins in­
rekeningen stuk voor stuk bespreken, dit overgediende declaratie lijken, en soms het resultaat
zicht niet volgen door een heldere analyse van de waren van wat ik projectfinanciering zou willen
inkomsten en uitgaven. Het is buitengewoon las­ noemen. Financiering van waarlijk incidentele,
tig om het rekenwerk van de Dordtse klerken te maar hoge uitgaven als een heervaart, waarvan
reconstrueren, mede als gevolg van de vele door­ Dordt in korte tijd een reeks rekeningen maakte,
halingen, de op sommige vellen talrijke niet of of infrastructurele projecten als bruggenbouw.
nauwelijks meer leesbare plaatsen en het aantoon­ Om die reden zou ik er persoonlijk de voorkeur
baar ontbreken van rekeningonderdelen. Juist aan hebben gegeven om in de editie de losse ele­
daarom zou het zeer instructief zijn geweest als de menten ook als afzonderlijke entiteiten te presen­
auteurs - die voor hun codicologische presentateren.ties de tabellarische vorm niet schuwen - de gegeven
en te reconstrueren totalen in een duidelijk
overzicht hadden gepresenteerd. Aldus zouden
de beweringen op de pagina's LXIII-LXIV beter
kunnen worden getoetst. Nu moet de lezer moeizaam
zijn weg zoeken door de verfijnde waarnemingen
over de werkwijze van de klerken, de volgorde
van bijschrijvingen en doorhalingen en raakt
hij daarbij het spoor wel eens bijster.
Ten aanzien van de gevolgde editieprincipes
verantwoorden de uitgevers hun keuze voor een
niel-diplomatische presentatie van de tekst. Met
hun argument dat gebruikers met diplomatische
interesse de 'voortreffelijke diplomatische editie
van Gysseling' kunnen raadplegen, ondergraven
zij enigszins de noodzaak van deze editie. Niet duidelijk
maken zij helaas waarom zij ervoor hebben
gekozen om (in de regel) doorgehaalde bedragen
niet, maar doorgehaalde posten wel in de hoofdtekst
af' te drukken. Het lijkt logischer om de als
gecontroleerd eindresultaat bedoelde tekst als zodanig
te presenteren en alle weglatingen, doorhalingen,
rasuren, toevoegingen etcetera die zijn gepleegd
om tot die tekst te voeren, in de annotatie
te verantwoorden. De nu gekozen presentatie
compliceert de verificatie van de optellingen, en
daarmee van de oorspronkelijke rekeningstructuur
in hoge mate.
In een zeer uitvoerige beschouwing beschrijven
de uitgevers de ordening van de rekeningen en geven
zij telkens hun overwegingen bij de door hen
gemaakte keuzes. Historische inhoudelijke argumenten
en informatie zijn daarbij ogenschijnlijk
minder belangrijk dan de evidenties van de materiele
aspecten van de bron. In veel gevallen heb ik
mij door het resultaat van hun acribie laten overtuigen.
Toch blijven er twijfelgevallen bestaan, zoals
in het geval van de losse vellen 32 en 33 die zij
beschouwen als een soort appendix van de rekening
over het boekjaar 1284-1285. Vel 32 is een specificatie
van ontvangsten en uitgaven gedaan door
Clais de Vroede, die inderdaad verbindingen lijkt
te bevatten met posten uit de voorafgaande rekening
(waarbij de editeurs echter enkele slordige
vergissingen maken). Vel 33 blijkt echter de specificatie
te zijn van uitgaven door heer Heyman Suus
in de rekening over 1285-86, vel 36, post 12. Vergelijkbare
problemen doen zich voor met de vellen
70 t/m 72 en met de vraag of de vellen 52 t/m 56
:>o
Dat de uitgevers van de tekst hier niet dezelfde
nauwkeurigheid hebben gehandhaafd als bij het
oplossen van andere problemen, heeft er bijvoorbeeld
toe geleid dat ze de Dordtenaar Willem Virtichpond
slechts eenmaal hebben herkend als
persoon (58, 21) en drie maal kennelijk als voluit
geschreven bedrag hebben geïnterpreteerd, hoewel
dat bij controle van de optelling niet terecht
blijkt te zijn (53,15-16 en 67,11). Vergelijkbaar is
het oplossen van sommige leesonzekerheden, zoals
op 52,15 waar de in de noot gesuggereerde '2'