Untitled - Holland Historisch Tijdschrift

Van uitspatting naar uitspanning?
Flardinga wenste echter niet te wijken voor de nieuwkomers. Volgens voorzitter Koster stond zij
nog immer aan de spits van de verenigingen en buurtcommissies 'welke de veredeling van het
volksvermaak nastreven', zo stelde hij strijdbaar in 1927. Vierjaar later moest hij schoorvoetend toe­
geven dat de buurtverenigingen het Flardinga erg moeilijk hadden gemaakt. 96
Daarmee zei hij
niets te veel. In 1926 kwam op initiatief van deze buurtverenigingen een overkoepelende algeme­
ne Oranjevereniging tot stand, een regelrechte aanval op Flardinga's centrale positie. 9
'' Alsof de
kwijnende vereniging het niet moeilijk genoeg had om zich temidden van deze stormachtige ont­
wikkelingen te handhaven, zag in 1928 een deel van de gemeenteraad in de komst van de concur­
rerende Oranjeverenigingen een uitgelezen argument om haar de toch al slinkende subsidie voor
de Oranjefeesten geheel te ontnemen. 97
Een wens die zoals bekend niet veel later praktijk werd.
Conclusie
Het bestaan van Flardinga en Ons Genoegen maakt duidelijk dat verenigingen ter veredeling
van volksvermaken aan de opgang van een nieuwe eeuw geen boodschap hadden. Sterker
nog, beschavingsinitiatieven op het gebied van de openbare vermaken kwamen in Vlaardin­
gen juist vóór 1900 slechts moeizaam van de grond. De afschaffing van de kermis in 1904
vormde de aanzet tot een voortvarender aanpak.
Het zou verkeerd zijn Vlaardingen als een achterlijke uitzondering af te doen. In steden als
Den Haag en Maastricht werden ook pas in de 20e eeuw vergelijkbare particuliere organisa­
ties opgericht. Het moment waarop het 'volk' ook maar eens aan beschaafder vormen van
vrijetijdsbesteding moest wennen, was in hoge mate afhankelijk van min of meer toevallige,
plaatselijke, factoren. Een van die factoren was de afschaffing van de kermis, niet zelden aan­
leiding tot de oprichting van een volksvermaakvereniging. Zoals Jansen heeft laten zien, raas­
de de afschaffingskaravaan gedurende zeker driekwart eeuw door Nederland. 98
Het initiatief tot afschaffing verschoof echter van de progressief-liberalen naar conservatie­
ve en orthodoxe krachten, die in de 20e eeuw aan invloed wonnen. Daardoor kwamen de op­
richters van Flardinga in een merkwaardige positie ten opzichte van de kermis, die typisch
mag heten voor hun tijd: zij moesten de verdenking van zich afschudden de lolletjes van de
kermis te willen herstellen. Toch leverde deze 'valse start' voor het vervolg geen grote koers­
wijzigingen op. Flardinga borduurde met haar muziekuitvoeringen, Oranjefeesten en ten­
toonstellingen grotendeels voort op het werk van haar oudere zusterverenigingen elders in
Nederland. Het 19e-eeuwse adagium van 'nut en genoegen' bleef invloedrijk. Uiteraard wer­
den programma-onderdelen aangepast aan de mode van de tijd, zoals bioscoopvoorstellingen
en moderne sportwedstrijden, maar dat doet weinig af aan de beschavende boodschap.
De enige echte vernieuwing mogen de reclame- en etalagewedstrijden heten. De hulp aan
neringdoenden sloeg niet echt aan, maar toont wel in welke richting Flardinga al gauw ten­
deerde: die van de commercie. Het Rotterdamse winkel- en vermaaksaanbod mag met weinig
fantasie worden beschouwd als een moderne, permanente, kermis. Flardinga wilde haar
stadsgenoten hiertegen afschermen. In die strijd verloor zij de oorspronkelijke beschavings-
95 GAV, Arch. Flardinga, inv.nr. 3, Notulen 5-4-1927 en 6-3-1931.
96 Nieuwe Vlaardingsche Courant 20-7-1926.
97 GAV, Ingekomen stukken gemeenteraad (1928) .355.
98 Zie noot 5.
11