Untitled - Holland Historisch Tijdschrift

Van uitspatting naar uitspanning?
het derde verenigingsjaar wees al vroeg op een onvrede, die werd verwoord door een brief­
schrijver in de Nieuwe Vlaardingsche Courant. Hij deed zijn beklag over de 'leegte' die de kermis
had achtergelaten en over het uitblijven van de 'volmaking der menschheid' die ermee was
beoogd. De zondigheid was simpelweg verplaatst naar andere feesten. 85
Flardinga werd niet
bij name genoemd, maar de strekking van het protest was duidelijk.
In 1909, het oprichtingsjaar van Ons Genoegen, kreeg Flardinga voor 't eerst rechtstreeks
een openbare aanklacht van niet-orthodoxe zijde te verduren, opnieuw via de krant. De brief­
schrijver, die zich nota bene voordeed als een lid van Flardinga, stelde: 'Het volk als men het
zoo noemen wil, is nog precies hetzelfde als voorheen. [...] Van af het eerste Flardingafeest,
heeft men kunnen zien, dat tot slot "Amor" en "Eros" hoogtij vierden.' Er volgde een pole­
miek waarin Flardinga in bescherming werd genomen tegen 'de verdorvenheid van de men-
schelijke natuur, die van elke uitspanning een uitspatting maakt.' Weer een ander meende
dat er wel degelijk sprake was van zedelijke verbetering. Hij prefereerde de 'luidruchtige
nachtelijke zangers' na afloop van Flardingafeesten boven de 'schandelijke zwijnerijen' van
de kermis. De aanstichter bleef'zijn standpunt na lezing van de reacties onverminderd trouw.
Hij merkte op dat het drankmisbruik gewoon doorging, omdat 'dit vocht in flesschen en krui­
ken wordt meêgebracht door de bezoekers'. Dit werd niet ontkend, maar ter vergoelijking
stelde een van de Flardinga-verdedigers 'dat men slechts met moeite zich op het feestterrein
bedrinken kan, daar er de gelegenheid niet toe geboden wordt.' 86
De discussie toont aan dat het vertrouwen in Flardinga onder de achterban niet onverdeeld
groot was. Een deel had blijkbaar alle hoop op zedelijke verbetering van de feestlustigen laten
varen, een ander deel paste de verwachtingen aan de realiteit aan. Frijhoffs typering van cul­
tuuroverdracht als een 'fijnmazig spel van geven en nemen' is hier feilloos van toepassing. 87
De polemiek in de krant stond getuige het gestaag afkalvende ledental niet op zichzelf. Een
breekpunt in de geschiedenis van Flardinga vormt 1909, het jaar waarin de discussie zich vol­
trok. Het vertrouwen in de veredelingspretenties nam zienderogen af, het aantal leden zakte
met ruim honderdvijftig tot onder de symbolische grens van vijfhonderd en bovenal: de con­
currentie diende zich aan. Ons Genoegen, verzamelplaats van ontevredenen, toonde meer re­
aliteitszin door zich - althans in het begin - te richten op fatsoenlijk vermaak in beperkte kring.
Helaas valt niet meer precies na te gaan in hoeverre Ons Genoegen haar leden onttrok aan
Flardinga, omdat de ledenlijst van laatstgenoemde club niet bewaard is. Maar gezien de op­
positierol die Ons Genoegen zichzelf toedichtte en de toenemende ontevredenheid over het
functioneren van de grote zuster, mag gevoeglijk worden aangenomen dat Ons Genoegen
(deels) in dezelfde vijver viste. En dat werd gevoeld door Flardinga. Niet toevallig amper een
jaar na het aantreden van Ons Genoegen klaagde secretaris Geelen over een 'geknakt' ver­
enigingsleven, veroorzaakt door toenemend geldgebrek, 'dat zoo verlammend op den onder­
nemingsgeest werkt'. 88
Flardinga werd blijkbaar niet alleen van buiten bedreigd, zoals cle vereniging de zaken
graag voorstelde, maar ook door interne spanningen. Het zijn dezelfde spanningen die de ou­
dere zustervereniging in Goes (1867-1896) reeds fataal waren geworden. Splijtzwam daar was
de mate waarin men een publieke taak te vervullen had, dan wel zich moest beperken tot ac-
85 Nieuwe Vlaardingsche Courant 23-6, 27-6 en 29-6-1906.
86 Ibidem, 8-9, 11-9, 18-9 en 22-9-1909.
87 W.Th.M. FrijhofT, Cultuur, mentaliteit: illusies van elites? (Nijmegen 1984) 27.
88 GAV, Arch. Flardinga, inv.nr. 12, Jaarverslag 1910.
38