LUTHER, ZIJN WEG EN WERK - De Evangelist

109
bier, etc. Intussen is ze ook begonnen de Bijbel te lezen en ik heb haar 50 gulden
beloofd, als ze vóór Pasen klaar is. Ze is serieus aan de gang en al aan het vijfde boek
van Mozes.” En als hij op reis is, schrijft hij op zijn brieven graag opschriften als
deze: “Aan de rijke Vrouwe van Zëlsdorf, Vrouwe Doktorin Kätherin Lutherin,
lichamelijk te Wittenberg woonachtig, geestelijk te Zëlsdorf vertoevend, mijn liefje, in
handen.”
Ja, die twee hebben elkaar goed aangevuld, ook bij het groot brengen van de kinderen.
Luther heeft veel en graag van de kinderen geleerd. Van hun onbekommerd spel en
hun vanzelfsprekend vertrouwen op God. De moeilijkste dag in zijn leven was, toen
zijn dochtertje Leentje stierf. Ze wilde zo graag bij vader blijven, maar was ook bereid
naar haar “andere Vader” te gaan. Een grote rol in de opvoeding speelde de Kleine
Catechismus, die hij immers schreef “voor de huisvader, om de tien geboden, het
geloof, gebed enz. aan zijn gezin op eenvoudige wijze te kunnen voorhouden”. Juist
ook daarin wist hij zich klein met de kleinen. “Ik ben een doctor. Toch doe ik als een
kind, ik lees en spreek van woord tot woord, 's morgens en als ik er tijd voor heb, het
Onze Vader, de tien geboden, het geloof, de psalmen enz. Dagelijks leer en studeer ik
er in, ik ben nog lang niet zover als ik wel graag zou willen, ik moet een kind en een
leerling van de Catechismus blijven en ik blijf dat graag.”
44. TURKEN EN JODEN
Een ontzaglijk gevaar bedreigde het Europa van Luther's dagen: de overweldiging
door de Turken. Het rijk van de Ottomanen, een door militair despotisme uit vele
volkeren samengestelde macht, als een meteoor omhooggeschoten, onderwierp het
ene volk in het Zuid-oosten van Europa na het andere, en bedreigde, juist toen de
reformatiebeweging haar kritieke moment beleefde, het Duitse Rijk van nabij.
“Met verbazing en schrik, zegt Ranke, merkte men dat de Turkse sultan Soliman II 30
koninkrijken en 8000 mijlen zeekust beheerste. Hij noemde zich keizer van de keizer,
verdeler van de kronen van de wereld, schaduw van God in Oost en West, beheerser
van Azië en Europa.”
Dit imperium rustte op twee zuilen. Het had een zeer goed geoefende, steeds parate
militie, waarvan het beste gedeelte gerecruteerd was uit de bezette gebieden,
christenjongens die men in de Islam had opgevoed en in strenge discipline
grootgebracht. En het had een totalitaire wereldbeschouwing. Wie niet het geloof van
de profeet Mohammed aanhing, was er rechteloos. Een fel anti-christelijke totalitaire
macht, door pseudo-messiaanse hartstocht gedreven. Nivellerend en barbariserend
trokken de Turkse legers voort, het ene volk na het andere verlammend door de terreur
van de angst. De adel in het bezette gebied werd tot overgang naar de
Mohammedaanse godsdienst gedwongen of uitgeroeid, een groot deel van de inwoners
meegesleept. Waar het verzet de kop opstak, pasten de Turken de methode van de
verschroeide aarde toe. Terecht zei het spreekwoord: Waar een Osmaans paard zijn
voeten gezet heeft, groeit geen gras meer.
In 1529 sloeg het Turkse leger, een kwart miljoen man, het beleg voor Wenen, deze
hoofdstad van het Duitse Rijk. Daar keerde de kans op het nippertje. Wenen hield
stand. Het is begrijpelijk, dat op de Rijksdag van Augsburg in 1530 de zaak van de
Reformatie, hoe belangrijk ook als interne kwestie, toch in de schaduw stond van deze
enorme dreiging.
Meer dan wie ook in zijn tijd heeft Luther met deze gebeurtenissen meegeleefd. Uit
zijn brieven en tafelgesprekken blijkt, dat hij er dagelijks mee bezig was en hij heeft er
niet minder dan 12 grotere en kleinere geschriften aan gewijd. Ware hij politicus