LUTHER, ZIJN WEG EN WERK - De Evangelist

dicht bezet. Slechts de pauselijke nuntii protesteren door afwezigheid. Onder de
geestelijke heren is zijn eigen aartsbisschop, Albrecht van Mainz, hij weet het, al is de
man hem van aangezicht onbekend; wat hij niet weet, is dat juist Albrecht in zijn bank
zit te draaien, door zijn geweten geplaagd. Een door de Kerk veroordeelde ketter, op
het punt om door het Rijk in de ban te worden gedaan, midden in de glans van het
Roomse Rijk. Ze waren allemaal wat teleurgesteld, vooral de vertegenwoordigers van
de vreemde mogendheden. Ze hadden zich zeker voorgesteld één of ander monster in
RenaissancestijI te zien, van wie de verleiding aan alle kanten afstraalde. Nu stond
daar een magere kloosterling, zonder gestalte of schoonheid. Er was geen sensatie aan.
Op een tafel liggen 19 geschriften. De kanselier van Trier, hij heet Eck - een slecht
voorteken, zo heet immers ook zijn ergste vijand - zal de zaak leiden. Een harde stem:
“Zijn dit uw boeken?” Zenuwachtig doet Luther zijn mond al open om ja te zeggen.
Daar springt de raadgever van de keurvorst naar voren: “Intitulentur libri!” - de titels
moeten eerst voorgelezen worden. Zo'n nuchtere opmerking van een jurist kan een
weldaad zijn. De kanselier verbijt zich. Hij leest alle titels voor, een nog onvolledige
lijst - al wil de keizer niet geloven, dat één man in een paar jaar zoveel geschreven
heeft - alles door elkaar, polemische, wetenschappelijke, stichtelijke geschriften. De
pennen van de notarissen krassen over het papier. Op de banken van de
vertegenwoordigers van de steden schrijft men geïnteresseerd mee. “Over de vrijheid
van de mens” leest de kanselier, inplaats van “Over de vrijheid van een christenmens”,
een foute opvatting, die later vaak herhaald zal worden. “Zijn dit uw boeken?”
Nauwelijks hoorbaar geeft Luther antwoord: “De boeken zijn van mij - en ik heb er
meer geschreven”. Daarmee doet hij de deur dicht, die op een kier stond. Als hij
bereid geweest was zijn geschrift “Over de Babylonische gevangenschap van de
Kerk” te herroepen, zou er te praten geweest zijn. De meerderheid zou dan stellig
bereid geweest zijn, hem in zijn verzet tegen de politieke en financiële pretenties van
de curie bij te vallen. Dat doet Luther niet.
De kanselier zet de deur nog één keer open, hij geeft het hem in de mond: “Verdedigt
u al deze boeken, of bent u bereid er een deel van te herroepen?”
Luther zet zich schrap. En iets luider dan zoëven zegt hij: “Dat is een zaak die Gods
Woord aangaat en de zaligheid van zielen. Ik zou niet graag iets ondoordachts zeggen,
zo gauw zegt men te veel of te weinig. Je kunt zowel door het één als door het ander
komen te vallen onder het oordeel van Christus: hij die Mij verloochent voor de
mensen, zal Ik verloochenen voor Mijn hemelse Vader, Geef me tijd om er nog eens
over na te denken.”
Na een korte beraadslaging geeft Eck de decisie: “Het is verbazingwekkend dat een
professor in de theologie niet zonder meer in staat is zijn mening te verdedigen,
speciaal nu hij juist daarvoor gekomen is. Het is eigenlijk te gek om consideratie te
gebruiken. Nochtans wil de keizer grootmoedig zijn en de zaak tot morgen uitstellen.”
Niemand weet wat Luther bezielde om het uitstel te vragen, al zijn er tal van
hypothesen over. 's Avonds maakte hij een paar aantekeningen. Hij was niet
zenuwachtig.
De volgende middag - het was de 18e april - werd hij om 4 uur ontboden, nu in de
grote zaal van het paleis. Ze lieten hem twee uur antichambreren. Ten slotte kwam hij
binnen in de stampvolle zaal, waar de atmosfeer nog benauwder werd door tal van
walmende flambouwen.
Nu spreekt Luther met duidelijke, vaste stem. Hij rubriceert zijn geschriften:
“Sommige daarvan behandelen geloof en leven op zo eenvoudige evangelische wijze,
dat ook mijn tegenstanders gedwongen zijn te erkennen, dat ze waard zijn om gelezen
36