LUTHER, ZIJN WEG EN WERK - De Evangelist

eschikking van de Kerk gesteld om er anderen mee te dekken in hun tekort. Luther
had in zijn 95 stellingen en de uitleg daarvan deze leer kort en goed verworpen. “De
ware schat van de Kerk is het heilig Evangelie van de eer en de genade van God.” Zij
ligt alleen in Christus en Zijn verzoenend werk, want geen heilige heeft ooit Gods
gebod volkomen vervuld. Zij is niet te koop, maar wordt alleen uit genade geschonken
en in het geloof aanvaard.
Cajetanus heeft op alle manieren geprobeerd de kleine man uit Wittenberg terug te
brengen van zijn weg. Maar noch de indruk van het purper, noch zijn vaderlijke
vermaning waren er toe in staat. Ook dreigementen met ban en interdict hielpen niet.
Luther wil leven uit de schat van Christus en uit niets anders, Na twee dagen geeft
Cajetanus het op. Zijn geduld is ten einde: “Ga, ga, en kom me niet weer onder de
ogen, tenzij je herroepen wilt.” En terwijl hij nog eenmaal roept: Herroep! buigt
Luther zich ter aarde - en verdwijnt.
Aan de avond van die dag probeert Von Staupitz, Luther's ordegeneraal, nog te
bemiddelen. Maar Cajetanus wenst er niet meer op in te gaan “Ik wil met dat beest
(wij zouden zeggen met die kerel) niet meer praten - hij heeft diepe ogen en
wonderlijke speculaties in zijn kop.” Luther's ogen konden bliksemen. Het was de
weerschijn van het hemellicht, dat vlak naast hem was ingeslagen, nu 13 jaar geleden.
Dagelijks groeit nu zijn zelfbewustzijn. Zijn vermetele verachting van alle gevaren
zou men trots kunnen noemen, als ze niet zo door en door gelovig en dus afhankelijk
was. “Welaan, wij hebben het gewaagd in vertrouwen op de Man, de Heere Christus,
Gods Zoon; Hij zal ons niet aan ons lot overlaten. Met lichaam en leven zijn we van
Hem afhankelijk; waar Hij blijft zullen wij ook blijven. Ik weet niet, waarop ik anders
vertrouwen zou. Daarom, als Christus leeft, zal Hij weten, dat we alles om
Zijnentwille doen en lijden, wat we prediken, lezen, schrijven. De wereld weet dat en
wij weten 't ook: met Hem wagen we het, Hij zal ons wel helpen.”
7. GEDULD
Had de breuk tussen Luther en zijn moederkerk niet voorkomen kunnen worden? Was
er bij alle heftigheid en niettegenstaande alle fouten, die aan weerskanten door actie en
reactie gemaakt werden, geen gelegenheid geweest tot een vergelijk, zodat de
inzichten en de geestelijke kracht van een man als Luther, aan de katholieke Kerk ten
goede waren gekomen? Had Luther, als hij werkelijk de katholieke Kerk liefhad, niet
meer geduld met haar moeten hebben?
Dit zijn gedachten, die we in de jongste R.-K. geschiedschrijving van de Reformatie
nog al eens tegenkomen. De waardering voor de goede bedoelingen van de Hervormer
is daar in de laatste decennia zeer toegenomen. Dat hij een man was van bijzondere
gaven en vroomheid wordt door verschillende Roomse kerkhistorici niet langer
ontkend, evenmin als het feit, dat de Kerk zijn zaak verkeerd aanpakte, omdat de
leiders zijn eigenlijk bedoelen niet verstonden. Maar - het ontbrak hem aan geduld.
Had hij dat gehad, dan had alles nog terecht kunnen komen.
Nu is het een overbodig ondernemen je te verdiepen in de vraag in welk opzicht de
geschiedenis anders verlopen zou zijn dan ze deed, wanneer dit of dat niet geschied
ware of die en die een andere aard gehad had. Ten slotte wordt de gang van de historie
op haar hoogtepunten èn in haar verborgen diepten beslist door samenloop van
bepaalde omstandigheden en samentreffen van speciale persoonlijkheden; het heeft
geen zin te speculeren over de vraag, of dat ook anders had gekund. Niemand heeft
dat in de hand - tenzij men geloven mag dat er Eén is, Die het alles in de hand heeft.
Intussen is het wel de moeite waard na te gaan of een man als Luther in de concrete
17