LUTHER, ZIJN WEG EN WERK - De Evangelist

evangelie van de genade en van de vrijheid van de christenmens.
“Geef de mensen toch de tijd”, schrijft hij aan één van zijn vrienden, “ik had drie jaar
van constante studie, nadenken en onderzoek nodig om te komen waar ik nu ben. Kan
men dan verwachten, dat de gewone man, onervaren in zulke zaken, dezelfde afstand
in drie maanden zal afleggen? Denk niet dat misbruiken kunnen worden verhinderd
door de dingen die misbruikt worden te vernietigen. Wijn en vrouwen worden
misbruikt. Moeten we dan de wijn wegdoen en de vrouwen uitroeien? Men heeft de
zon, de maan en de sterren aangebeden - moeten we ze daarom van de hemel halen?
Zulk een drift en geweld betekenen gebrek aan vertrouwen op God. Zie hoeveel God
door mij heeft bereikt, ofschoon ik niets anders deed dan bidden en preken. Het
Woord deed alles. Als ik gewild had, had ik in Worms zo'n spelletje kunnen spelen en
oproer veroorzaken. Gekkenwerk zou het geweest zijn. Terwijl ik rustig mijn gang
ging en sliep en bier dronk met Philippus en Amsdorf gaf God aan het pausdom een
geweldige klap. Ik deed niets. Ik heb het Woord laten werken.”
Diepe indruk maakte het getuigenis van de teruggekeerde leider. De stuurman had het
schip weer in de koers. De jurist Schurf schreef aan de keurvorst: “Ik wil uw Genade
beleefd meedelen, dat er hier grote vreugde en blijdschap heerst zowel onder de
geleerden als de eenvoudigen over de terugkomst van dr. Luther en over de preken
met welke hij dagelijks ons arme, misleide mensen terugroept tot de weg van de
waarheid door ons duidelijk te maken tot welke droevige dwalingen wij verleid waren
door de predikers die hier waren binnengedrongen. Door Gods voorzienigheid is hij
juist op tijd gekomen.”
En de keurvorst? Hij was natuurlijk blij als een kind, dat Luther het oproer de kop had
ingedrukt. Zijn respect voor de geestelijke kracht van die monnik groeide nog steeds.
Maar hij was ook bevreesd. Hoe moest hij zich verantwoorden tegenover de
rijksregering, dat hij een vogelvrije had toegestaan in het openbaar op te treden, ja, dat
hij hem practisch de leiding van zaken in handen gaf? Binnenkort zou er een Rijksdag
in Neurenberg gehouden worden. Zou Luther niet een brief willen schrijven waarin hij
verklaart, dat hij op eigen houtje, tegen de wil van de keurvorst de Wartburg verliet?
Luther schrijft de brief. “Buiten medeweten, tegen de wil, zonder toedoen, toelating of
welgevallen van mijn landsvorst ben ik in Wittenberg teruggekomen”, schrijft hij. En
hij voegt er aan toe: “Ik denk maar zo, ten slotte worden de dingen in de hemel beslist
en niet in Neurenberg.”
Frederik zendt de brief terug. Dat laatste is niet beleefd, merkt hij op, dat kun je zo
niet schrijven aan de Rijksdag. Goed, zegt Luther, goed. En hij schrijft de brief over.
“Ten slotte worden de dingen in de hemel beslist en niet op aarde. Uw dienaar
Maarten Luther.”
23. OPBOUW VAN DE KERK
Er is een houtsnede van Holbein de jongere, getiteld “Hercules Germanicus”. Daarop
wordt Luther voorgesteld als een geweldige reus, gekleed in een leeuwenhuid. Hij
zwaait met een enorme knots in het rond en slaat venijnig op zijn vijanden in. Daar
liggen reeds heel wat scholastici half dood op de grond. Ook Aristoteles (zijn naam
staat er bij). Een enkele ontsnapt de dans door een snelle vlucht. De paus hangt dood
aan een touw, dat Hercules met de tanden vasthoudt. Zulk een voorstelling hebben
velen nog steeds van de Hervormer, niet alleen Rooms-katholieken. Hij was een
woesteling, een barbaar, die afbrak en omver wierp.
Niets is minder juist dan dit beeld. Niet alleen in zijn persoonlijk leven was Luther, bij
alle felheid en ruwheid die hem ook eigen waren, in de grond van zijn hart een
54