LUTHER, ZIJN WEG EN WERK - De Evangelist

120
dagen later beëindigde hij zijn colleges over Genesis: “Dit is nu die lieve Genesis.
Onze Heere God geve, dat men het na mij beter doet. Ik ben zwak ik kan niet meer.”
Dat was november 1545.
In januari van het volgend jaar reisde hij naar Eisleben, zijn geboortestad, om te
helpen een oude twist tussen de graven van Mansfeld bij te leggen, daar heel het
graafschap zwaar onder die onenigheid te lijden had. Met een ziek lichaam sleepte hij
zich er heen. Zijn vrouw had alle reden om ongerust te zijn, maar in zijn kostelijke,
laatste, brieven tracht hij haar angst weg te wuiven. Onderweg werden ze opgehouden
door de rivier de Saale, die buiten de oevers was getreden. “Wij kwamen een grote
Wederdoper tegen”, schrijft hij, “met geweldige golven en ijsschotsen, hij probeerde
ons te herdopen. We hebben maar een paar dagen gewacht.”
Te midden van de moeilijke discussies in Eisleben, die dagenlang duurden en hem
afmatten, vindt hij telkens een ogenblik voor een brief naar huis. “Aan mijn lieve
vrouw, Doctores, Directrice van de Wittenberger varkensmarkt (waar Käthe de
biggetjes kocht voor haar boerderij). Lieve Käthe, lees het evangelie van Johannes en
die kleine Catechismus, waarvan je eens zei: “hoe komt het toch, dat daar alles over
mij in staat? Het lijkt wel, of je Gods eigen zorgen op je genomen hebt, alsof God
geen tien Doctor Maartens zou kunnen scheppen, als die ene ouwe in de rivier de
Saale verdronk.... Ik heb een betere Beschermer. Dat is Hij, die in een kribbe lag en
gevoed werd aan de borst van een maagd en zit aan de rechterhand van God, de
almachtige Vader - wees dus maar gerust.”
En ten slotte schrijft hij haar een blijde, rustige brief: het moeilijke werk is volbracht,
de graven zijn met elkaar verzoend, ze gaven elkaar bij een maaltijd aan Luther's tafel
de hand. En de laatste woorden van deze laatste brief zijn als de echo van het refrein
van zijn leven: “Nu zullen we afwachten en zien wat God doet.” Wat dat was,
vermoedde hij wel. “Ik ben hier in Eisleben geboren en gedoopt, misschien moet ik
hier ook sterven”, zei hij tot zijn vrienden.
Slechts een paar uur later stond hij voor een rivier, donkerder en dieper dan de
overstroomde Saale. Eenmaal had hij het woord geschreven: “Als we geloven, zullen
de wateren onder ons wijken en ons niet schaden, maar van ons vlieden. En de golven
boven ons, hoog, alsof ze ons overstelpen zullen, dat zijn de verschrikkingen en
verschijningen van de andere wereld, die in het uur van de dood ons doen vrezen - als
we er geen aandacht aan schenken, maar met sterk geloof doorstappen, zullen we
droogvoets en ongedeerd in het eeuwige leven binnenkomen.”
De dag na zijn dood vond men op tafel in de sterfkamer een briefje, waarop hij in het
Latijn een programmatische samenvatting van zijn levenswerk had gekrabbeld:
“Vergilius in zijn herdersgedichten kan niemand verstaan, als hij geen 5 jaar herder is
geweest. Cicero in zijn brieven kan niemand begrijpen, als hij niet 25 jaar in de
politiek heeft gezeten. De Heilige Schrift mene niemand voldoende te hebben
geproefd, als hij geen 100 jaar lang met profeten als Elia, Elisa, Johannes de Doper,
Christus en de Apostelen de gemeente heeft geregeerd. Probeer niet, dit goddelijk
heldendicht te begrijpen, maar buig u diep aanbiddend voor Zijn sporen.”
En dan in zijn moedertaal: “Wij zijn bedelaars. Hoc est verum, dat is waar.”
Maar niet daarop komt het aan dat wij bedelaars zijn, maar daarop, dat wij met Luther
geloven in de Vader van Christus, Die de hoop van de zwakken, de troost van de