1 - Gemeente Vianen

II ONTSTAAN EN ONTWIKKELING
2.1. De vroegste geschiedenis
De oudste sporen van bewoning in de directe omgeving van de tegen-
woordige binnenstad Vianen zijn te vinden op de stroomrug (1) tussen
Hagestein en Helsdingen. Deze sporen dateren uit de 10de eeuw. Be-
woning betekent, dat het gebied dan al gedeeltelijk is ontgonnen. Het
overige gebied, dat later de Vijfheerenlanden zal worden, is dan nog
voornamelijk een veenwildernis.
Omstreeks 1200 is hier volledig verandering in gekomen, praktisch het
hele gebied is dan ontgonnen. De gestructureerde aanpak van het ont-
ginningswerk met als resultaat de aanleg van de Diefdijk en Zouwendijk,
maar vooral de "unie van 1284" (2) vormen een paar van de randvoor-
waarden waardoor hier "stedelijke" beweningskernen kunnen ontstaan.
De ontginning van het gebied in de omgeving van Vianen is gebeurd
op initiatief van de Utrechtse bisschoppen (3). Over deze ontginnin-
gen is alleen in algemene termen te berichten. Archivalia noch archeo-
logische vondsten geven veel houvast voor datering en volgorde van
de aanpak.
Een onregelmatige blokverkaveling is de oudste verkavelingsvorm bij
ontginningen, zo vermoedt men (4). Een dergelijke onregelmatige blok-
verkaveling ligt in het plangebied aan de westzijde van de Voorstraat.
Latere ontginningen kennen streng afgepaalde territoiren en leveren
langwerpige kavels op van ongeveer gelijke grootte, de zogenaamde
"hoeven". Deze vorm van verkaveling treffen we aan o.a. in de polder
de Kleine Hagen die zijn uitloper heeft tot aan de oostzijde van de
Voorstraat. (5)
(1) stroomrug: zandige strook in rivierkleigebied, hoger dan de omgeving, gevormd
door de oeverwal van de rivier. De rug van de Lek behoort tot de "afzetting
van Tiel".
(2) unie van 1284: op 11 april 1284 sluiten grootgrondbezitters in de (latere)
Vijfheerenlanden een overeenkomst om de afwatering in dit gebied, het toezicht
daarop en op de onderhoudstoestand van de dijken te regelen. Zie ook:
J.L. van der Gouw, "De unie van de vijf heren van 1284", Zuid-Hollands e
studiën, 1961
(3) eigenlijk: de kapittels van de Dom en van Oudmunster
(4) E.W. Hofstee en A. r ,7. Vlam, "Opnerkingen over de ontwikkeling van de perceelsvormen
in Nederland", Boor en Spade 1952, 195-235
(5) J.C. Visser, Schoonhoven, Assen 1964
bureaux wissing architectuur en stedebouw kruidentuin S barendrecht
-8-