1 - Gemeente Vianen

In dat jaar - kasteel Batestein is dan al zo'n elf jaar eerder opge-
dragen aan de graaf van Holland - verleent de heer van Vianen vrij-
stelling van belasting aan zijn poorters, met uitzondering van de
belasting verschuldigd voor o.a. de muren en grachten van de stad (14).
Al voor het gereedkomen van de verdedigingswerken heeft Vianen alle
kenmerken van een stad. Bovendien zorgen de bij de stadsrechtverle-
ning gekregen drie jaarmarkten èn de weekmarkt op woensdag voor een
economische bedrijvigheid. Een opleving van deze bedrijvigheid is er
de oorzaak van dat in de eerste helft van de 16e eeuw een haven wordt
gegraven aan de Lek. In een document uit 1541 is er sprake van de
"Nypoerte" (nieuwe poort = nieuwe stad) bij Vianen (15). Hiermee wordt
het nieuwe havenkwartier bedoeld dat tussen de Lekpoort en de haven
is gebouwd. Aan de wegen naar-en langs de haven is bebouwing ontstaan
als een natuurlijk aangroeisel aan de oude stad; de Buitenstad (toen
Havendijk) en de Schippersplaats (toen Liefkenshoek). Dit aangroeisel
heeft niet de planmatige kenmerken van de oude stad. De "Nypoerte"
heeft ook geen verdedigingsfunctie en is dan ook niet opgenomen binnen
een nieuwe omwalling. De eerste stadsuitleg van Vianen laat de vorm en
structuur van de oude stad ongemoeid.
Een dergelijke organische groei vindt ook plaats buiten de zuide-
lijke stadsgracht - ten noordwesten van het kasteel in 't Wed. Hoe-
wel hier exacte gegevens over ontbreken, dateert die eerste be-
bouwing langs de huidige Prinses Julianastraat waarschijnlijk uit
de 15de en 16de eeuw. Het kasteel in 't Wed is dan al gesloopt.
De kennis over het middeleeuwse stadje Vianen is niet gebaseerd op teke-
ningen of plattegronden uit die tijd. Onderzoek van archeologische vond-
sten in de omgeving, van jonger kaartmateriaal, archivalia en vergelij-
king met andere middeleeuwse steden leidden tot de hiervoor beschreven
uiterlijke kenmerken.
(14) J.A.L. de Meyere, 1982
(15) (A. en J. Koenhein) Vianen en het verkeer over de Lek door de eeuwen
heen, in De Vijfheerenlanden, Leerdam 1981 (24 juni)
-12-
bureaux wissing architectuur en stedebouw kruidentuin S barendreeht