Kleine kinderen grote kansen

Samenvatting
Kinderarmoede en sociaal-culturele ongelijkheid
zijn een realiteit in élke kleuterklas. De kinderarmoedecijfers
nemen steeds maar toe. Investeringen
in onze kleinsten werken preventief en
hebben een hoog maatschappelijke rendement.
Gezien het transformerende potentieel van
kwaliteitsvol kleuteronderwijs om de negatieve
effecten van kinderarmoede op latere ontwikkeling
te keren, is de nood aan kwaliteitsvolle kleuterleraren
hoog. In dit onderzoek gingen we na
wat de implicaties en noodzakelijke voorwaarden
zijn voor de opleiding van kleuterleraren.
Op basis van internationale en Vlaamse literatuur,
ervaringen van kwetsbare kinderen, ouders
en professionals, ontwikkelden we een visie
inzake omgaan met kinderarmoede en sociaalculturele
ongelijkheid. Een brede, waarderende
blik op kinderen, met oog voor de kenmerken
van een kwetsbare thuissituatie maar bovenal
oog voor talenten en sterktes van kinderen, dienen
het vertrekpunt te zijn van kleuterleraren
hun professionaliteit. Inclusief onderwijs - in de
breedste zin van het woord - vanuit het principe
van progressief universalisme vormen daarbij de
grondprincipes van het pedagogisch-didactisch
handelen. Aansluiten bij en het benutten van de
aanwezige diversiteit in de klas en de samenleving
zijn sleutels om betekenisvol onderwijs te
creëren voor alle kinderen. Kwaliteitsvolle relaties
met kinderen en ouders vormen hierbij een
voorwaarde voor emancipatie en leren. Maar
ook de relaties binnen een schoolteam en met
externe actoren zijn fundamenteel. Kritische reflectie,
als team stappen zetten om meer gelijke
kansen te creëren en de school verbreden via
een netwerk van ondersteunende instanties, zijn
basisingrediënten om de hefboomfunctie van
het onderwijs te realiseren.
Deze visie op omgaan met kinderarmoede en
sociaal-culturele ongelijkheid vertaalden we
naar een set aan competenties voor toekomstige
kleuterleraren. Hieruit leidden we aanbevelingen
af voor de lerarenopleidingen om deze competenties
een plaats te geven in de kern van hun
curriculum. Hiervoor is nood aan een visie die de
maatschappelijke verantwoordelijkheid van de
lerarenopleiding centraal stelt. Op basis hiervan
kan een opleidingsdidactiek vorm krijgen. Via
een wisselwerking tussen onderzoek, reflectie,
theorie en praktijk kunnen studenten komen tot
een geïntegreerde inzet van competenties én het
creëren van gelijke leer- en ontwikkelingskansen
een plaats geven in de kern van hun professionaliteit.
Dit impliceert dat competenties voor
omgaan met kinderarmoede en sociaal-culturele
ongelijkheid een prominente plaats krijgen bij de
instroom, doorstroom en uitstroom van studenten
in de opleiding. Dit vraagt om opleiders die
congruent opleiden door de competenties die ze
beogen bij hun studenten ook voor te leven en
te expliciteren. Tot slot betekent dit ook dat lerarenopleidingen
de diversiteit onder studenten
(h)erkennen en benutten. Het aansluitende monitoringsinstrument
moet lerarenopleidingen de
mogelijkheid bieden een permanente zelfevaluatie
op gang te brengen en de betrokkenheid van
het gehele team te verhogen bij het realiseren
van een kwaliteitsvolle opleiding.
10