Leer-kracht Veer-kracht Een reflectieboek - Vlor

Over het belang van positieve bindingen
“Achter elk gedrag zit een logica. Maar daarom is het gedrag nog niet redelijk.”
“Een gedrag is een signaal voor en van iets anders. Het betekent altijd iets.”
“Gedrag is een vorm van communiceren.”
“Jongeren maken problemen omdat ze problemen hebben.”
“Wordt gedrag nooit afgeleerd”
Deze uitspraken van enkele inleiders bij het project Borg de Zorg geven aan dat er iets vreemds aan de hand
is met ‘gedrag’. Het gedrag lijkt een communicatiemiddel te zijn, een lichaamstaal, dat daarom nog niet zegt
wat het lijkt te zeggen. Jongeren met gedrags- en emotionele problemen willen eigenlijk een heleboel andere
dingen zeggen dan wij denken. Mensen die met deze jongeren werken, staan daarmee al voor een eerste grote
uitdaging: gedrag leren interpreteren, en soms – zoals in de dagelijkse klaspraktijk – in fracties van seconden
erop kunnen reageren. Bij de jongeren waarover dit boek gaat, is het soms echt tasten in het duister.
Dirk Deboutte 1 stelt vast dat scholen leerlingen met een verwijzingsattest type 3, wat vaak gegeven is aan
jongeren met gedrags- en emotionele problemen in het BuSO, als volgt omschrijven:
sociaal storend: agressie, delinquent gedrag, seksueel normoverschrijdend gedrag;
gebrek aan empathie;
bizar;
problemen in cognitief functioneren (ook al zijn ze ‘normaal’ begaafd);
gebrek aan motivatie en interesse;
negatief zelfbeeld, soms angstig en depressief;
niet te handhaven of kunnen zich niet handhaven in het ‘gewone’ onderwijssysteem;
meestal wordt het primair milieu (gezin) gekenmerkt door multipele problemen en soms disfunctionerend
ouderschap: psychische of lichamelijke mishandeling, verstoting, seksueel misbruik, verwaarlozing.
Een problematische opvoedingssituatie kan een belangrijke rol spelen in het ontstaan van moeilijk gedrag bij
kinderen (en jongeren). Maar uit studies 2 blijkt ook dat er bij ongeveer 10 procent van de kinderen en jongeren
tot 18 jaar sprake is van een ernstige psychiatrische stoornis.
Kan een stevige kennis over alle mogelijke ‘stoornissen’ ons dan helpen En is er een verschil tussen stoornis
en probleem Paul Hamers, inleider bij het project Borg de Zorg, vraagt alleszins aandacht voor de ‘technische’
kant achter de problematiek. Als jongeren ”falen” in de klas verwijst dit volgens hem zeker niet noodzakelijk
naar “niet-willen”. Vanuit onze opdracht moeten we ook over het “niet-kunnen” nadenken. Zo leren we uit studies
over jongeren met ADHD dat je de leerstof in kleine stapjes moet aanbrengen, sterk visueel ondersteund, met
aantrekkelijk en gevarieerd materiaal.
Hoe beter men een problematiek begrijpt, des te groter is de kans dat men niet meegezogen wordt in een
persoonlijke strijd met de leerling. Misschien zijn bepaalde zaken niet onmiddellijk te verhelpen, maar dit hoeft
ons niet te beletten er een optimistische visie op na te houden. Een goed begrip van beperkingen kan soms ook
grensverleggend werken.
1 In: “Onderwijskansen voor jongeren met gedrags- en emotionele problemen; een verkenning”. Vlor-Garant, 2005, p. 75.
2 Idem, p. 76.
I Leer-kracht Veer-kracht I Belang van positieve bindingen
11