Leer-kracht Veer-kracht Een reflectieboek - Vlor

2 Beschermende en bedreigende factoren
In de theorie over maatschappelijke kwetsbaarheid staan de bindingen met de samenleving centraal. Ook
andere modellen gaan in op (het gebrek aan) positieve bindingen, en noemen het veeleer beschermingsfactoren
en bedreigende factoren 5 .
Figuur 3 - De context van antisociaal gedrag
Overgang
Partnerrelatie
Stress
Sociale klasse
Grootouders
Discipline
Positieve
bekrachtiging
Gedrag
Gedrag
Monitoring
Ouderlijke
betrokkenheid
Pathologie
Problem solving
De naam van Gerald Patterson, oprichter van het Oregon Social Learning Center, kwam geregeld opduiken tijdens
het project Borg de Zorg. Patterson heeft immers tal van onderzoeken verricht over antisociaal en agressief
gedrag. Zo kwam hij tot de bevinding dat ondanks vele ‘aanvallen’ van negatieve of bedreigende factoren,
het gedrag van een kind of een jongere niet noodzakelijk tot antisociaal gedrag leidt. Veel hangt af van de
aanwezigheid en sterkte van beschermende factoren en pedagogische vaardigheden. In Stap 2 komen we op
die vaardigheden terug (zie p. 63). Als de verhouding tussen beide soorten factoren verstoord is en blijft, kan er
een proces op gang komen dat in het fasemodel 6 van Patterson wordt beschreven (zie figuur 4).
In dit fasemodel treedt een combinatie van bedreigende factoren in werking:
de ‘beginsituatie’ van het gezin: allerlei oorzaken, zoals traumatische ervaringen, beperkte pedagogische
vaardigheden, stress, enz;
negatieve processen tussen ouders en kind waarbij ouders er niet in slagen om dit om te buigen, (over
negatieve processen, zie Stap 1, p. 50);
een ketting van steeds minder pedagogische ondersteuning, meer negatieve beoordelingen, enz.;
toenemende problemen en conflicten met ouders/opvoeders/leerkrachten en leeftijdsgenoten (agressie),
of het binnenhouden, opkroppen van de problemen (depressie);
opzoeken van deviante leeftijdsgenoten, verdere afstand van binding met de samenleving.
Dit schema maakt duidelijk dat het voorkomen van probleemgedrag in de eerste fase vooral afhangt van de
pedagogische vaardigheden van de ouders. Als die ‘falen’, treden in een latere fase ‘routineuze’ relaties op,
5 Zie onder meer Van der Ploeg J.D. en Mooij T., “Geweld op school, achtergronden, omvang, oorzaak, preventie en aanpak”, Rotterdam, Lemniscaat, 1998.
6 uit de cd-rom “Leerlingenbegeleiding”.
2. Beschermende en bedreigende factoren
I Leer-kracht Veer-kracht I
17