Leer-kracht Veer-kracht Een reflectieboek - Vlor

onbekwaam (laag zelfbeeld). Leerlingen met deze ervaringen hebben weinig redenen om de schooldiscipline
na te leven en worden vaker gestraft. Zij zoeken steun bij een peergroup met dezelfde negatieve ervaringen.
In deze groep streeft men wat maatschappelijk gewaardeerd wordt (met name conform gedrag) niet meer na.
Integendeel, provocatie ervan levert interne achting op.
Samengevat komt de theorie van maatschappelijke kwetsbaarheid hier op neer:
Jongeren ontwikkelen doorheen hun socialisatie bindingen met de samenleving. Positieve bindingen geven
zelfvertrouwen en stimuleren hen tot inzet: zij voeren de gevraagde schooltaken uit, respecteren regels
en afspraken, enz. Positieve bindingen werken dus als een rem op het stellen van probleemgedrag.
Een gebrek aan positieve bindingen veroorzaakt of verscherpt probleemgedrag. In dit bindingsproces
speelt de school een belangrijke rol. Vettenburg beschrijft maatschappelijke kwetsbaarheid als een
cumulatief proces: eens gekwetst door de ene instelling is men kwetsbaarder voor de volgende. Met
andere woorden, gekwetst op school maakt kwetsbaarder voor de arbeidsmarkt, voor het omgaan met
welzijnsinstellingen, justitie, politie, enz.
Opmerkelijk is ook dat niet zozeer de sociale of economische status van een gezin deze ‘kwetsbaarheid’ bepaalt,
dan wel de culturele component: het opvoedingsmodel in het gezin, de waardenoriëntatie, het maatschappelijk
perspectief, enz. Wanneer leerkracht en opvoeder zich (meer) openstellen voor deze andere ‘cultuur’,
vergroot dus de kans op een positieve binding. Een aanvaardende houding impliceert dat men de (milieu- en
leeftijdsgebonden) cultuur van de leerling kent, erkent en niet discrimineert.
2
Reflectie voor het team
Maatschappelijke kwetsbaarheid ombuigen
1. Maatschappelijke kwetsbaarheid
I Leer-kracht Veer-kracht I
14
De school heeft dus wel degelijk een rol te spelen. Het beschreven proces toont aan dat het onderwijs
een middel in handen heeft om zeer vroeg de spiraal van maatschappelijke kwetsbaarheid om te
buigen, met name door niet te discrimineren op de culturele en de maatschappelijke kenmerken van
het gezin. Uit preventief oogpunt vraagt dit acties om de cultuur en de leefomgeving/thuissituatie
van sociaal zwakke groepen te leren kennen en te waarderen als een cultuurvariant, niet als een
‘achterstelling’ of een ‘gebrek’. Schoolexterne organisaties die met deze groepen ervaring hebben,
zoals het jeugdwerk, het vormingswerk, het maatschappelijk opbouwwerk, de integratiecentra, de
vierde wereldbeweging, kunnen hierbij helpen.
Ga je hierin mee Vind je dat de school op het vlak van (het gebrek aan) positieve bindingen een
belangrijke rol te spelen heeft Hoe verhoudt die rol zich tegenover die van het gezin
Welke anekdotes of voorbeelden kun je uitwisselen onder collega’s die deze positieve bindingen
illustreren Wat valt hieruit te leren
Kun je diverse ‘culturen’ en achtergronden van leerlingen situeren, onderlinge verschillen en
gelijkenissen aanduiden, ook die met je eigen ‘cultuur’
Zijn er groepen leerlingen met een heel specifieke achtergrond over wie je extra informatie en
inzicht wenst Zou het een hulp zijn om mensen en organisaties te vragen die achtergrond te
komen toelichten