De Route van Breda naar Princenhage (1993)

stelling van die vesting, omgehouwen zijn. Het aangename
lommer, dat men op dezen weg heeft (...) (lokt)
vele wandelaars uit Breda derwaarts, ... .
Na de erkenning van de Belgische onaf hankelijkheid in
1839 verzochten het stadsbestuur van Breda en het
gemeentebestuur van Princenhage de Haagweg.weer
opnieuw met lindebomen te mogen beplanten.'' Een
cieraad van den weg van Breda op deze gemeente
noemde het gemeentebestuurvan Princenhage in ]845
de bomen die ze sinds 1830 moesten missen.'t Na
enkele vergeef se pogingen kon kon in 1853 de beplanting
van de Haagweg en van de andere toegangswegen
van Breda worden hersteld.'" Vlak buiten de Antwerpse
Poort was de weg beplant met olryenbomen, verderop
zullen het wel linden zijn geweest.ra
Buiten de vestingwerken werd vanouds veeltuinbouw
bedreven. Zelfs in de huidige situatie zijn er aan de
Haagweg nog enkele oude hovenierderijtjes bewaard
gebleven. We noemen Haagweg 275-277 en vooral het
prachtige huisje Haagweg 357.
Tot aan het begin van de negentiende eeuw werden de
doden in en rond de kerken begraven. Dit was uiteraard
erg onhygidnisch en in 1829 werd dit daarom verboden.'"
ln 1826 kochten de drie Rooms-Katholieke parochies
van Breda gezamenlijk een tuin met koepel aan
de Haagweg. ln dat^zelfde jaar nog lieten zij hier een
kerkhof aanleggen. '' ln 1829 kocht de Hervormde gemeente
van Breda de koepel naast het Katholieke kerkhof
met hetzelfde doel.20'De beide kerkhoven werden
aangeduid als Katholiek, repektievelijk Protestants Zuilen.
ln 1980 werd voor Protestant Zuilen de nieuwe
naam Haagveld ingevoerd.
Afb. 10, Hotel, Pension, Restaurant De Koepel 1920-2A
De koepeltjes en de aanleg van kerkhof Zuilen
Nieuwe huizen mochten binnen de verboden kring niet
worden gebouwd, maar bestaande panden mochten in
stand worden gehouden. Langs de Haagweg stond een
groot aantal koepeltjes, buitenhuisjes of zomerhuisjes
van bemiddelde Bredanaars die de stad wilden ontvluchten.
Het koepeltje ter plaatse van het huidige kerkhof
Haagveld wordt in 1827 omschreven als Eene in
steen gebouwde achtkante koepel, met kelder, keuken
en heerentuin, met daarin staande Chineesche Tent en
beplantingen van linden,"vrucht en andere bomen, om,
ri ngd met be ukeh agen.' "
De Bredase schilder C.C. Huysmans vervaardigde in
'1832 een schilderij van de begraafpl.aats Zuilen waarop
in de verte zo'n koepeltje te zien is. ro
Aan de zuidzijde van de Haagweg stond tussen de
huidige Amstelstraat en Rijnstraat nog lot 1928 een
koepeltje." Rond de eeuwwisseling was dit omringd
door een parkje met een vijver en slingerpaadjes. Verderop,
op de punt van de Haagweg en de Heuvelstraat,
stond een koepeltje dat zo lang bestaan heeft, dat er
zelfs nog foto's van bekend zijn (Afb. 10). Aan de
noordzijde stonden koepeltjes ter plaatse van het huidige
kerkhof Zuilen, het kerkhof Haagveld en van Princenoord.
De Haagweg in de periode 1850-1914
De periode 1850-1914 is de meest belangrijke periode
in de ontwikkeling van de Haagweg. ln deze periode
vinden kort na elkaar enkele ingrijpende veranderingen
plaats.
ln 1853 werd de verboden kring teruggebracht tot 600
meter. Hierdoor kon aan de Haagweg, vooral rond
kerkhof Zuilen, een aantal villa's gebouwd worden. Een
volgende stap was^.de ontmanteling van de vesting
Breda, vanaf 1869.'' Binnen een zeer korte tijd veranderde
Breda grondig van aanzien. De wallen werden
gesloopt en tussen de Haagdijk en de Haagweg werd
in 1875 een geheel nieuwe verbinding aangelegd: de
Nieuwe Haagdijk. De verboden kring werd afgeschaft.
De Rijkstollen in de provincie Noord-Brabant werden
afgekocht in 1872, en daarmee verdween ook {q tol bij
het Duitenhuis aan het begin van de Haagweg." Deze
had tot dan toe een belemmering gevormd voor vestiging
aan de Haagweg. Enige jaren daarna ontstond
daar een nieuwe wijk, die, hoewelgelegen op grondgebied
van Princenhage, geheelop de stad georiEnteerd
was.
De aanleg, in '1890, van de tramlijn van Breda naar
Princenhage, betekende een nieuwe stimulans tot het
bouwen van huizen langs de Haagweg.
ln 1899 deed de gemeente Breda een, uiteindelijk vergeef
se, poging om door annexatie van delen van Teteringen,
Glnneken en Princenhage zijn grondgebied te
vergroten. Deze poging koncentreerde zich voornamelijk
op de Ginnekenweg en de Baronielaan. Aan de zijde
van Princenhage werd alleen het Duitenhuis in de plannen
betrokken, een bewijs dat de bebouwing aan de
Haagweg zich nog niet erg had verdicht. De verstedelijking
van de Haagweg ging echter gewoon door en
rond 1914 moest deze als voltooid worden beschouwd.
11