De Route van Breda naar Princenhage (1993)

'ji
,i
$
ft
I
$
:i,
$
.ii
Afb.53
Afb.54
komt overeen met die van no. 144. Ze is eveneens
u itgevoerd in de Katholieke-Gestichtsstijl.
Tussen de no's 185-197 ligt een hofje van twee huizen,
een huisje (ongenummerd) en een bedrijfsruimte, diep
achter in de poort. (Afb. 55) Op deze locatie lag vanaf
1856 tot 1888 de ijzergieterij van Frans Klep (als Etna
voortgezet aan de Tramsingel). Wanneer men de poort
binnengaat is aan de linkerzijde nog een huisje dat
exemplarisch is voor de huisjes zoals er vroeger vele
aan de achterhofjes van de Haagdijk stonden. De gevel
bevat een deur en een raam, terwijl erachter slechts een
kamerwaste vinden is. Tussen de no's 297 en 213lag
een hofje van acht eenkamerwoningen, tussen de no's
217-239 een met zeven huisjes en tussen de no's
239-249 een met vier huisjes. lnteressant om te zien is
hoe de huidige panden die hier staan over de voormalige
stegen zijn heengebouwd, maar op de begane
grond nog poorten bezitten die onder de huizen door
naar achteren leiden. Genoemde stegen waren bekend
om hun trieste sociale leefomstandigheden. ln dit gedeelte
van de Haagdijk was het geen uitzondering dat
gezinnen met zes kinderen in de een- of tweekamerhuisjes
woonden. Hier vielen ook de meeste slachtoffers
tijdens de choleraepidemiedn die de Haagdijk
teisterden in de 19e eeuw.
Haagdijk 213-215 heeft een monumentale gevel over
zes vensterassen. De witgepleisterde gevel, gebouwd
in 1895-96, kreeg tezamen met de houten winkelpui in
1922/23 haar huidige vorm. (Afb. 56) Ondanks het late
bouwjaar zijn nog invloeden waar te nemen van de
Art-Nouveaustijl in de afwerking van de winkelpuien de
bovenlichten der vensterpartijen.
De no's 182-254 vormden voorheen de gevel van het
St. Elisabeth Gasthuis. Wat geldt voor de gevel van de
Primarkt gaat ook op voor de architectuu r van de nieuwe
winkel/woonhuizen die hier zijn gebouwd. Bouwvolumes,
maatvoering, gevelritme, materiaalgebruik en
kleurstelling zijn niet afgestemd op de historische omgeving,
waardoor de architectuur als storend ervaren
wordt in de historisch omgeving. Halvenruege deze
nieuwbouw leidt een doorgang ons naar het binnenplein
van het huidige Elisabeth verpleeghuis, waarwij aan het
zogenaamde Kerkplein de pandjes Haagdijk 188-198
aantreffen. (Afb. 57) Deze zes woonhuisjes werden
gebouwd in 1862 en tussen 1880-87 door het Gasthuis
in gebruik genomen. De architectuur ervan is bescheiden
en typerend voor kleine middenstandshuizen uit de
tweede helft van de 19e eeuw achter de Haagdijk. Om
de hoek ligt de voormalige boerderij van het Gasthuis.
(Afb. sB)
45