De Route van Breda naar Princenhage (1993)

Gemeenten op de kerkhoven), zijnde drie parochies,
wordt aangelegd in '1826. De eerste begrafenis vindt er
plaats op 1 juni 1828, welke gebeurtenis is afgebeeld
op een schilderij van C.C. Huysmans (1832). (Afb.
f rontpagina)
Door de tijd heen is de begraafplaats steeds uitgebreid
tot de omvangrijke begraafplaats die ze heden is (Afb.
16). Een aantal nieuwe parochies die rond Breda ontstaan
na het slechten van de wallen begraven hun
doden op Katholiek Zuilen. Echter Ginneken en Princenhage
hebben eigen begraafplaatsen, waarop men
heden nog begraaft. Er kwomen ook nieuwe begraafplaatsen,
aan de Tilburgseweg (Driesprongkerk) en bij
de Mariakerk (Overakkerstraat). De katholieke begraafplaats
wordt uiteindelijk Zuilen genoemd, de Protestante
Haageveld (1 980).
Afb. 16
De voorste gedeelten van beide begraafplaatsen zijn de
meest interessante. Hier liggen grofweg de oudere graven.
Deze dateren nog van een tijd dat strenge bepalingen
golden ten aanzien van omvang, vorm, hoogte,
opschrilt en versiering van de graven. Het K.B. van 1825
werd in 1869 vervangen door de wet op de lijkbezorging
(48 artikelen), waarin voorschriften waren opgenomen
t.a.v. de ligging van de begraafplaats, het aantal in een
stad, de ruiming van graven, de vorm van de kist en
tijdstip (niet voor 36 uur na het overlijden en niet na vijf
dagen). Een en ander heeft gevolgen voor het aanzicht
van de begraafplaatsen. lmmers, men mag niet.?lle
grafvormen bouwen en de begraafplaats moet voldoen
aan bepaalde eisen. Het ontwerpen van graven en
begraafplaatsen komt in de belangstelling. Heeft het
ontwerpen van praalgraven voorheen in de kerken veel
aandacht gekregen, nu krijgen buitengraven deze aandacht.
Op de begraafplaatsen wordl de natuur aangepast.
Treurbomen, populieren en donker naaldhout zorgen
voor een droevige stemming. L.A. Springer en D.J.
Zocher zijn bekende ontwerpers van begraaafplaatsen
waarvan het werk algemeen wordt nagevolgd. Zuilen
krijgt een strak stramien met van lanen en pleintjes en
daarmee een echt Springerkarakter, dat echter in latere
tijd deels werd gewijzigd.
ln Zuid-Europa krijgen begraafplaatsen een martelarenl,ape!.
ln de noordelijke landen is dit een herdenkingskapel,
waarin men een H. Mis kan laten opdragen of de
dode kan opbaren. Op de katholieke begraafplaats
Zuilen verdween rond 1970 helaas de neo-klassicistische
kapel met koepel, die hier in vorige eeuwgebouwd
was. Ze stond aan het einde van het laantje dat wij
opkomen wanneer wij de begraafplaats betreden en
was het middelpunt in het aanlegstramien.
Tot ca. 1970 telt de begraafplaats, naast de speciale
locaties voor religieuzen, vier klassen. Deze zijn ingedeeld
in velden en/of vakken. De eerste klasse omvat
grafkelders, waarin men wordt bijgezet voor onbeperkte
duur. De tweede klasse omvat zandgraven voor de duur
van 25 jaar, waarna men de bestaande situatie steeds
kan verlengen. De derde klasse omvatte zandgraven
voor de duur van 15 jaar, de vierde klasse zandgraven
omvat voor de duur van 10 jaar. Na 1970 vervalt dit
systeem en worden ook nieuwe graven tussen de oude
gedolven op plaatsen waar deze worden geruimd. Door
het hanteren van de klassen ontstaand op de begraafplaats
clusters van graven van families en personen die
een bepaalde sociaal-maatschappelijke afkomst hadden
of nog hebben. Zowel op de kathotieke als op het
protestante gedeelte vinden wij velden met grafkelders
of individuele zandgraven waarin personen liggen begraven
van bekende Bredase families. Ook is er een
veld speciaal voor overleden woonwagenbewoners.
Vanal de vorige eeuw maken de graven qua vormgeving
en uitvoering een enorme ontwikkeling door. Hiervan
een overzicht.
De stijlontwikkeling der graven.
Aan het einde van de 18e eeuw behoort het ontwerpen
van graven in Frankrijk tot de belangrijke bezigheden
van architecten. Bekende architecten die graven ontwerpen
waren Boull6e en Ledoux. Zijdoen met name
onderzoek naar de vormgeving van klassieke grafmonumenten
en laten zich er in hun ontwerpen door inspireren.
Dit resulteert in een aantal modelllen die uiteenlopen
van de klassieke graftombe met deksel, tot vormen
van tempeltjes, steles, obilisken. Dit alles wordt
aangevuld met een scala aan doodssymbolen, zoals
f akkels, zandlopers en doodshoofden. ln de 19e eeuw,
wanneer ook in Engeland en Duitsland weer meer belangstelling
bestaat voor de grafmonumenlen, komt er
verandering in de klassieke modellen. De so-ciaalmaatschappelijke
status van de overledene wordt belangrijk
hetgeen tot uiting komt in protserige graven met
invloeden van allerlei perioden (neo-architectuur), ol in
teksten op de graven. Er wordt g[ewerkt in diverse
materiaalsoorten, maar steeds meer is er zotg voor de
eenheid tussen grafarchitectuur en de omringende natuur.
Witmarmeren graven werden omringd door
donkerbladige struiken of bomen en ijzeren graven door
lichtbladige struiken. Vanaf de 19e eeuw hebben
27