De Route van Breda naar Princenhage (1993)

*
llr
{
De meeste huizen tellen 66n bouwlaag, maar op de
voorgrond hebben ze twee bouwlagen met zadeldaken.
iVat opvalt is, dat op de albeelding de kerk niet voorkomt.
Deze werd vanaf 1490 vernieuwd. ln 1499 was
het koor gereed en in 1564 de gehele kerk op de toren
na (de toren werd 1650 en 1666 vernieuwd en verhoogd).
Voor het ontstaan van de Haagse Markt in haar huidige
vorm zijn de ontwikkelingen in het eerste kwart van de
'16e eeuw belangrijk. ln deze tijd wordt midden in de
wegverbreding een huis gebouwd De Vier Heemskinderen
genaamd, met de gevel naar de Haagweg en dat
dus aan beide kanten nog kon worden gepasseerd.
Hierdoor ontstaat een plein met een westwand, die
korte tijd daarna Plaetse of Plaatse wordt genoemd.
Bekend is dat aan dit plein in 1518 Het Floode Hert wordt
gevestigd en dat op de locatie waar heden Nouwens
gevestigd is in deze tijd de herberg de Zwaan te vinden
rs. De nieuwe situatie is op een plattegrond van rond
1650 goed is te zien. (Kaaft X) .
iI\CF
l{.,
.;Srzr
-_l-E. Q-^
}-?
Kaart X, Dorpskom HAGE 1650-1750
De kadasterkaart uit 1832 toont ons de bebouwing van
het dorp op dat moment. (Kaart Xl) ln de loop van de
19e eeuw breidt de bebouwing zich uit langs de Haaga
u-J
--J- 1)
a
ge en kan worden begonnen met de wederopbouw van
de vernielde huizen en boerderijen.
ln 1646 wordt de Dreef door Prins Wllem ll, baron van
Breda, in zijn huidige loop aangelegd (deels nieuw,
deels een verbreding) als een grote doorgaande weg
van Prinsenhage naar het Mastbos (1744-57 Weg naar
het Mastbosch, 1777 Mastboschweg en vanaf 1907
Dreel genaamd). Extra lichtpunt bij de aanteg van de
straat is de bouw van een dorpsschool, die in 179'l
verplaatst zou worden naar een bijgebouw van de St.
Martinuskerk.
Gedurende de 17e en 1Be eeuw ontwikkelt de bebouwing
zich nauwelijks. Slechts rond de kerk en aan de
toevoerwegen naar de Haagse Markt staan wat huizen
en boerderijen met schuren. Belangrijkste gebouwen
die in deze tijd worden gerealiseerd zijn een schuurkerk
voor de katholieken (rond 1 640) en het stadhuis (1792).
Het pand wordt gebouwd naar het voorbeeld en onder
invloed van de administratieve wetgeving in de Franse
Republiek, die echter pas in 1795 na de komst van de
Fransen in praktijk zou worden gebracht. De Haagse
Markt gaat opnieuw roerige tijden tegemoet. Op 1B
februari 1793 trekt het Franse leger Princenhage binnen.
Het dorps bestuur krijgt opdracht te zorgen voor
voedsel en onderdak van 7000 soldaten (Princenhage
telde toen zelf slechts 3700 inwoners !). De soldaten,
voor een groot deel ondergebracht in de kerk, richtten
daar veel schade aan. Op de Haagse Markt verschijnt
een vrijheidsboom. Eind februari vertrekken ze met
F. 12.500,-, geplukt van de dorpsbevolking, en de twee
brandspuiten van het dorp. De vrijheidsboom wordt kort
daarop door Hollandse soldaten onder leiding van stadhouder
Willem V omgezaagd. ln 1794 zijn de Fransen
weer terug en zouden er blijven er tot 25 december
1913. ln deze mag Princenhage voor het eerst zijn eigen
bestuurders kiezen, teruuijlde schepenen niet meerdoor
de Baron van Breda benoemd worden. Er wordt een
burgelijke stand ingevoerd, er komt dienstplicht en het
ondenvijs zal worden verbeterd. De administratieve
diensten komen in het stadhuis aan de Haagse Markt.
Aan het begin van de 19e eeuw zijn alleen de Haagse
Markt, de Liesboschstraat tot aan de Koe, de Heilaarstraat,
het smalle stukje Haagweg tot aan Huis Mertersem
en de Dreef tot aan de Doelen bebouwd.
Wanneer de katholieken, onder invloed van de
godsdienstvrijheid die de Fransen hebben ingevoerd, in
1801 de St. Martinuskerk weer in gebruik nemen, moeten
de Protestanten uitkijken naar een nieuw godshuis.
Er komt een nieuw kerkgebouw, dat met hulp van
Koning Willem I in 1819 aan de Dreef wordt gebouwd.
Naast de woning van de predikant verrijst de Johanneskerk
uitgevoerd in Waterstaatsstijl. Deze neo-klassicistischestijl
wordt zo genoemd omdat ze ontworpen
werd door ingenieurs van Rijkswaterstaat.
Wanneer in 1566 de Tachtigjarige oorlog uitbreekt is
Princenhage een welvarend dorp met een nieuwe kerk.
ln 1573 wordt het interieur van de kerk door Geuzen
vernield, terwijl het dorp wordt geplunderd. ln de tijd
erna zouden Spaanse en Hollandse soldaten elkaar
regelmatig afwisselen en steeds voor overlast zorgen,
met als hoogtepunt de ellende die ontstaat na het
innemen van Breda in 1590 met het Tudschip (zware
oorlogsbelasting, veel schade en vluchtelingen). Met
name de kerk heeft in deze tijd veelte lijden. En alsof
alle oorlogsellende in die jaren niet genoeg is bezoekt
tussen 1603 en 1605 ook de pest nog het dorp, waardoor
een aantal burgers van het dorp sterft. ln 1625
wanneer op 5 juni van dat jaar Breda in Spaanse
handen is gevallen, staat door de gevechten die zich
afspelen in en rond het kamp Ysenburg bij Princenhage
in het dorp haast geen huis meer overeind. Pas wanneer
Prins Frederik Hendrik op 1 1 oktober 1 637 het dorp
binnentrekt zal het voorgoed rustig blijven in Princenhacl