De Route van Breda naar Princenhage (1993)

ln 1899 werd het Duitenhuis betrokken in de annexatieplannen
van de gemeente Breda. Niet iedereen in Breda
was daar zo blij mee. ln de vergadering van de
Commissie uit de ingezetenen bedoeld bij artikel 131
der Gemeentewet van 30 maart 1904 werd daarover
gesproken.68 De heer Moerel had een bezoek gebracht
aan de buurtschap Duitenhuis: eene groote uitgestrektheid
bouw-en weiland met hier en daar een kleine
arbeiderswoning op vrij grooten afstand van elkaar gelegen,
eene zeer kleine strook slechts aan eene zijde
met kleine huisjes bebouwd;wegen zoo slecht, dat men
door de modderwaadde, verschillende woningen onbewoond
door gebrek aan drinkwater. Wat enorme uitgaven
moet annexatie van dat gedeelte medebrengen
voor rioleering, bestrating enz. tegen bijna geen inkomsfen.
ln 1903 vezochten de bewoners van het Duitenhuis
de gemeenteraad van Princenhage om betere
ve rlichti ng, rio^l^e ri ng e n bestrati ng, voorlopig echter zonder
resultaat.oY
Vanaf 1879 werden er in Breda plannen gemaakt tot
aanleg van stoomtramlijnen. Diverse personen probeerden
rond de stad 66n aaneengesloten netwerk tot
stand te brengen, maar slaagden daar de een na de
ander niet in. De eerste poging werd ondernomen door
de heer S. Brons, die niet verder kwam dan een stoomtram
naar Oosterhout. ln 1883 richtte de gepensioneerde
Majoor der Artillerie van het lndische Leger M.A.
Kuytenbrouwer de Ginnekensche Tramweg Maatschappij
op die in '1884 de eerste tram naar Ginneken
liet rijden. ln datzelfde jaar kreeg Kuytenbrouwertevens
een koncessie voor een paardentramweg naar princenhage
en in 1886 een definitieve koncessie voor een
stoomtramweg naar Oudenbosch en Zundert. ln 1886
richtte hij daarom (waarschijnlijk in Londen) de Engtish-
Dutch Light Railway Company op en daarna in Brussel
de Soci6t6 hollando-belge de tramways. ln lBBB moest
hij echter zijn koncessie overdoen aan Jonkheer
D.J.A.A. van Lawick van Pabst van Nijvelt, burgemeester
van Arnhem. Deze was waarschijnlijk familie van de
douaridre C.N. van Lawick, de toenmalige eigenaresse
van Princenoord. Van Lawick op zijn beurt richte in 1889
in Breda met Belgisch kapitaalde Zuid-Nederlandsche
Stoomtramweg-Maatschappijop, die in 1890 de stoomtramlijnen
Breda-Princenhage-Antwerpen eqf rincenhage-Oudenbosch
in bedrijf-bracnt 1nt'0. t S1.73
De Sint-Annaparochie
ln 1905 werd de Sint-Annakerk ingewijd op de hoek van
de Haagweg en de Weerijssingel. De kerk is ontworpen
doorJos Cuypers, de zoon van P.J.H. Cuypers, en Jan
Stuyt. Deze kerk vormt nog steeds de kern van deze
wijk en een stg$ebouwkundig aksent aan het begin van
de Haagweg. /u De bedoeling was oorspronkelijk tegen
de noordelijke zijbeuk een grote toren te bouwen, waardoor
dit punt nog meer aandacht zou hebben gekregen.
Door geldgebrek is het daar nooit van gekomen. Ook
het interieur is nooit voltooid, maal_door de ontworpen
ikonografie bijzonder interessant.'' De grens van de
nieuwe Sint-Annaparochie kwam te liggen bij de BIonnkool.
Het D_qitenhuis werd daarmee kerkelijk bij Breda
ingedeeld.T2
Na 1905 werd ten noorden en ten zuiden van de Sint-
Annakerk gestart met het bouwen van sociale woningbouw,
een bijzonder i nle ressante ontwikkeli ng, waarwe
helaas hier niet verder op in kunnen gaan.
ln 1927 werd het Duitenhuis dan toch door Breda geannexeerd.
De Duitenhuisstraat en het Westeinde waren
nog parlikulier eigendom. Deze twee straten, de Kolfbaanstraat
en de Vestkant waren bovendien niet verhard.
De komst van de tram
De Zuid-Nederlandsche Stoomtramweg'Maat'
schappij
Afb. 13, Z.N.S.M. lok.5, 1933
Als eerste lijn werd op 14 mei 1890 $g paardentram
Breda-Princenhage-Liesbos geopend.'" ln twee rijtuigen
reden de genodigden naar Princenhage. Uit bijna
iedere huis aan de Princenhaagsche Steenweg wapperde
de vlag. ln Princenhage werden het Nederlandse
en het Belgische volkslied gespeeld waarna in het raadhuis
diverse toespraken gehouden werden in het Nederlands
en in het Frans. De tram reed daarna door naar
het Liesbos, waar de harmonie in de tuin van Huis ten
Bosch enige muzieknummers ten beste gaf , onder andere
een nieuwe Trammars.
De tramlijn lag op de Haagweg aan de zuidzijde van de
weg, tussen de bestrating en de bomen. ln 1891 bouwde
de ZNSM een tramstation op de hoek van de Haagweg
en de Tramsingel, dat de de tamelijk grootsle_edse
aanduidi ng kree g vin Station Breda-Haagpoo11.75
De paardentram reed aanvankelijk_.1ret een frekwentie
van ongeveer twee trams per uur.'o Later gingen ook
1B