Turksoylencesozlugu

S a y f a | 210
tarafından Tulpar’ın kanatları görülürse, Tulpar’ın kaybolacağına inanılır. Tulpar adı yalnızca Türklerde
değil komşu Avar, Lak, Andı, Dargı ve Tabasaran dillerinde de yaşamaktadır. Osetlerde Tolpar,
Çeçemlerde Turpal olarak yer alır. Bir Kumuk atasözünde şöyle der.
Tulpar yerün birevü buççağunda bulsa da, öz yılkısın tabar.
(Tulpar dünyanın bibaşka köşesinde olsa da, kendi sürüsünü bulur.)
(Kaynak: Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt)
� Tulpar: (Tul/Yul). Moğolca Zulbah (kel, saçsız) sözcüğüyle alakalı olabilir. Çünkü Türk
mitolojisinde kel atlara sık rastlanır ve kellik kahramanlarda olduğu gibi atlarda da gücü
simgeler. Yol sözcüğü ile de aynı kökten gelme ihtimali vardır. Tulu sözcüğü eski Altyacada
kıraç rengi ifade eder.
(Eşanlam: YILMAYA)
TUMAR: Muska.
Eşdeğer: TOMAR
Bazı hastalıkları, kötülükleri ve nazarı uzaklaştırmak için boyna asılan veya üstte taşınan yazılı kağıt.
Genellikle olası bir hastalıktan korunmak amacıyla veya tedavi için taşınır Çoğunlukla üçgen
biçimindedir. Deri, meşin, gümüş ve altın kılıflar içine konarak boyuna asılır ya da kola takılır Dört
köşeli olan ve hamaylı (hamail) adıyla bilinen türü bütün İslâm dünyasında yaygın biçimde
kullanılmaktadır Muskalara sure, ayet, hadis veya bir dua yahut da Allah’ın isimleri yazılabilir. Bunun
dışında meleklerin, peygamberlerin, hatta efsanevi kişilerin adları ve anlaşılmaz tılsımlı sözler,
simgeler, yıldız işaretleri, rakamlar, işaretler, insan ve hayvan resimleri ile garip harf şekilleri dahi
yazılıp çizilmiştir İslam inancı ise yardımın yalnızca Allah’tan dilenmesini vurgulamıştır ve muskalara
çok da fazla izin verilmemiştir. (Kaynak: Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt)
� Tumar: (Tom/Tum). Kıvrılmış kağıt demektir. Yuvarlamak, kıvırmak anlamları Moğolca, Türkçe
ve Tunguzcanın tüm lehçelerinde mevcuttur. Ayrıca Tom/Yom sözcüğü kutsallık ve talih ifade
eder. Tunguzcada Tomka/Tomko, Moğolcada Tom/Tomu/Tomo sözcükleri yuvarlamak,
bükmek manalarını ihtiva eder.
TURA: Rab.
Eşdeğer: TÜRE, TURI
İslamdaki Allah(c.c) inancı ile büyük oranda örtüşen bir kavramdır. Tektir. Herşey ona bağlıdır.
Herşeye hükmeder. Ortağı yoktur. Çuvaşçada yer alır. Diğer Türk-Moğol lehçe ve şivelerindeki Tanrı
kavramı hiçbir zaman tekillik içermez. Örneğin en üstün ve başat güç durumunda bulunan Göktanrı
karşısında bile bir Yertanrı vardır. Fakat Tura sözcüğü bu konudaki yegane örnek olarak tek ve mutlak
Yaratıcıyı anlatmaktadır. Burada ilginç ve dikkate değer olan şey, Çuvaşların İslam inancına coğrafi
olarak en uzak ve en yalıtık toplumlardan birisi olmasıdır. Dolayısıyla dış tesirlerle veya etkileşimle
değil, tamamen kendiliğinden ortaya çıkmış gibi görünmektedir. Ailelerin çocukları olduğunda kalıp
uzun yaşaması ve sağlıklı olması dileğini içeren ve çok eskilere dayanan bir gelenek bu gün de
sürdürülmektedir. Durak, Dursun, Durmuş, Durdu, Duran, Turan vb. adlar da hep aynı psikoloji ve
geleneğin ürünüdür. Tanrının değişik özellikleri nitelenir: Bağışlayan, Acıyan, Yarlıgayan, Esirgeyen,
Gözeten, Bilen... İslamiyet öncesinde Tanrı değişik isim ve sıfatlarla anılmıştır. En önemlileri aşağıdaki
gibi sıralanabilir.
1. Bar: Var olan demektir.
2. Oğan: Rab, Var eden, yaratan demektir.
3. Kuday: Hüda, yaratıcı demektir.
D e n i z K A R A K U R T TÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ