Turksoylencesozlugu

S a y f a | 40
(Sonbaharda kalınan yer) ve Köklek (İlkbaharda kalınan yer) sözcükleri de mevcuttur. Kırgızlar hem
kışlık ve hem de yazlık daimi mesken için catak sözünü kullanırlar. Bu, yatak demektir. Cataka kalmak
sözü ise yaylaya göçmeksizin kışlakta oturmak manasına gelir.
- Bucak (Buçak): (Buc/Buç). Nahiye demektir.
- Catak (Çatak): (Cat/Yat). Yaz-kış sürekli kalınan köy. Yatılan yer demektir.
- Kıştak (Kışlak): (Kış). Kışlamak kökünden gelir. Kışın kalınan Köy demektir.
- Yazdak (Yaylak): (Kış). Yaylamak kökünden gelir. Yazın kalınan Köy demektir.
(Kaynak: Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt)
� Avul: (Ağ/Av). Köy demektir. Ağıl sözüyle bağlantılıdır. Civar, çevre anlamlar içerir.
(Bakınız: İYE)
AY HAN: Ay Kağanı.
Moğolca: SARA (HARA) HAN
Oğuz Han’ın ikinci eşinden olan oğludur. Ongunu kartaldır. Kartal hükümranlığı simgeler. Buryatçada
Hara Ay demektir (Moğolca Sara), bazı kayıtlarda Oğuz Han’ın babasının adı Kara Han, iken bazı
kaynaklarda Ay olarak gösterilmesi bu kelime benzeşimi olabilir. Halbuki Ay Han, Oğuz Han’ın oğlunun
adıdır. Ay pek çok kültürde dişil bir varlıktır, ancak Türklerde hem dişi hem de erkek Ay Tanrısı
mevcuttur. Fakat özellikle vurgulanması gereken husus, Ay Han’ın bir Tanrı değil, kutsal bir kişi olarak
kabul edildiğidir. Ay sözcüğü burada nitelik veya özellik değil bir sıfattır. Ay Ata ile karıştırılmamalıdır.
(Kaynak: Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt)
� Ay: (Ay). Dünya’nın uydusu olan gök nesnesi. Parlaklığı, ışığı ve güzelliği sembolize eder.
Sözcük kökünde de bilinç, ışık, parlaklık gibi anlamlar vardır.
(Karıştırılan: AY ATA)
AYA: İyi Ruh.
Ayalar biçiminde çoğul olarak kullanılır. Hayırsever ruhların ve meleklerin genel adıdır. Çoğunlukla
gökyüzünde yaşarlar. 17 farklı iyicil ruh kategorisinin tamamını anlatır. Karşıtı Aza’dır. Yeryüzündeki
tüm yaratıcılığın, bereketin, sevginin kaynağıdırlar. Ayaçı (Ayatçı) tabiri yaratıcı ruhlar için kullanılır.
Ayığı şeklinde de ifade edilir. Bu tabir Yakut mitolojisinde Abası’nın karşıtı olarak yer alır. Türklerde,
İslamiyetteki melek sözcüğünü karşıladığını öne sürenler de bulunmaktadır. (Kaynak: Türk Söylence
Sözlüğü, Deniz Karakurt)
� Aya: (Ay). Yaratmak ve ışık anlamını içerir. Avuç içi anlamı da bulunur. Ayamak (Kayırmak,
korumak) fiili ile aynı kökten gelir. Moğolca iyilik ve müzik, ezgi anlamını da içerir. Evenk
dilinde Aya, Eski Moğolcada Ayı sözcükleri iyilik manasına gelir.
(Karşıt: AZA)
(Eşanlam: AYIĞI)
AYAS HAN: Soğuk Tanrısı.
Eşdeğer: AYAZ HAN
Ay Işığından yaratılmıştır. Soğuk havaya neden olur. “Ak Ayas” olarak adı geçer. Ülker burcunun altı
yıldızı göğün altı deliğidir ve oradan soğuk hava üfler. Böylece kış gelir. Kimi görüşlere göre Ayaz Ata
ile aynı kişidir. Ayaz tüm Türk coğrafyasında yakıcı soğuk anlamına gelir ki, Ayın gökte rahtalıkla
görüldüğü açık havalarda meydana geldiği için Ay Tanrısının (veya ona bağlı Ayas Han’ın) gönderdiği
düşünülmüştür. Ayaz Ata ile karıştırılmamalıdır. (Kaynak: Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt)
D e n i z K A R A K U R T TÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ