Dosya 14.1: tarihi çevrede koruma - Mimarlar Odası Ankara Şubesi
Dosya 14.1: tarihi çevrede koruma - Mimarlar Odası Ankara Şubesi
Dosya 14.1: tarihi çevrede koruma - Mimarlar Odası Ankara Şubesi
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
TARİHİ TİCARİ MERKEZLERDE<br />
KORUMA VE KULLANIM SORUNLARI 1<br />
Tuba Akar, Dr., ODTÜ, Mimarlık Bölümü, Restorasyon Yüksek Lisans Programı/Arş. Gör.<br />
Tarihi Ticari Merkezler, inşa edildikleri dönemde<br />
toplumun ticari ve iktisadi ihtiyaçlarını karşılayan<br />
han, bedesten, arasta, kapalı çarşı gibi yapılarla,<br />
esnafın ve kullanıcıların sosyal ve dini ihtiyaçlarına<br />
yönelik hamam ve cami gibi yapıların biraradalığını<br />
içermektedir. Tarihi Ticari Merkezlerde<br />
bulunan ticari yapılar, mekansal ve işlevsel açıdan<br />
çeşitliliği ile her dönem kentlerin canlı ve çekici<br />
mekanları olmuşlardır. Değerli eşyaların satıldığı<br />
ve saklandığı çarşının merkezi konumundaki bedesten<br />
yapısı, bedestenin etrafında, üstü açık veya<br />
kapalı bir sokak üzerinde karşılıklı olarak sıralanan<br />
dükkanlardan oluşan ve belirli esnaf gruplarına ait<br />
çarşıları ve çarşıların arasında hem konaklama hem<br />
de ticaret amaçlı kullanılan hanları, <strong>tarihi</strong> ticari<br />
merkezlerin bileşenleridir 2 . Aslında, Anadolu’da<br />
Osmanlı döneminde gelişen <strong>tarihi</strong> ticari merkezler,<br />
han ve bedesten yapılarının haricinde sokaklardan<br />
oluşan alanlardır 3 . Bir çok kentte varolan<br />
uzun çarşı veya uzun çarşı sokağı adıyla anılan<br />
ana bir sokak üzerinde bedesten, hanlar ve çarşılar<br />
biraraya gelmiştir. Çarşılar ve hanlar, işlevsel<br />
açıdan genellikle özelleşmiş mekanlardır; Pamuk<br />
Han, Buğday Hanı, Bakırcılar Çarşısı, Saraçlar Çarşısı<br />
gibi süreç içerisinde bu işlevlere göre anılmışlar<br />
ve anılmaktadırlar.<br />
Tarihi Ticari Merkezlerdeki yapılar, inşaa edildikleri<br />
dönemde bir vakfa bağlı, akar olarak yani gelir<br />
getirici yapı olarak yapılmışlardır. Gerçi Osmanlı<br />
döneminde konutlar, askeri ve bayındırlık yapıları<br />
haricindeki bütün yapılar bireyler tarafından<br />
vakıf kurumu aracılığıyla yapılmıştır 4 . Genellikle<br />
bir cami, medrese veya imaret gibi yapıların masraflarını<br />
karşılamak üzere vakfedilen ticari yapılar,<br />
vakıf kurumunun düzeni içerisinde 5 , hem gelir<br />
sağladıkları yapıların hem de kendilerinin bakım<br />
ve onarım masraflarını karşılayan bir mekanizma<br />
içerisinde yer alarak Cumhuriyet’e kadar gelmişlerdir.<br />
Günümüzde ise önemli bir bölümü özel<br />
mülkiyete dönüşmüştür.<br />
Bugün, kentlerin merkezinde bulunan veya merkezini<br />
oluşturan Tarihi Ticari Merkezler, halen ticari<br />
işlevlerini sürdürmektedir. Değişen ticaret ve<br />
yaşam koşulları ve de bu alanların günümüzde turizm<br />
sektörünün bir parçası olmaları, Tarihi Ticari<br />
Merkezlerde bulunan kültür varlıklarının farklı işlevlerle<br />
kullanımını da ortaya çıkarmıştır. Bugün,<br />
işlevselliğini sürdüren ve önemli bir bölümü taşınmaz<br />
kültür varlığı niteliğindeki yapılardan oluşan<br />
Tarihi Ticari Merkezlerde, çeşitli ölçek ve nitelikte<br />
<strong>koruma</strong> ve kullanım sorunları izlenmektedir.<br />
Tarihi Ticari Merkezlerde bulunan kültür varlıklarının<br />
korunmasına yönelik sorunların başında<br />
fiziksel sorunlar gelmektedir. Bu fiziksel sorunlar;<br />
yapısal anlamda çeşitli ölçek ve nitelikteki onarım<br />
ve kullanım sorunlarını içerirken, mekansal özelliklerinden<br />
ötürü <strong>koruma</strong>nın gerçekleşebilmesi ve<br />
dosya <strong>tarihi</strong> <strong>çevrede</strong> <strong>koruma</strong>: yaklaşımlar, uygulamalar-1<br />
43
Change language