Dosya 14.1: tarihi çevrede koruma - Mimarlar Odası Ankara Şubesi
Dosya 14.1: tarihi çevrede koruma - Mimarlar Odası Ankara Şubesi
Dosya 14.1: tarihi çevrede koruma - Mimarlar Odası Ankara Şubesi
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Tarihi çevre <strong>koruma</strong>, aynı zamanda toplumsal bir<br />
olgu, insanlığın kültürel kimlik, bilinç ve süreklilik<br />
gereksinimlerini sağlamayı amaçlayan bir çabadır.<br />
Bu açıdan, ‘halk için, ama halka rağmen <strong>koruma</strong>’<br />
olması da sürdürülebilirliği kuşkulu ve çelişkili<br />
bir durumdur. Bu toplumsallık, birçok alanda<br />
olduğu gibi kültürel mirası da sosyal yapılanmalara<br />
(construct), sosyal ve politik bağlama göre<br />
değişip gelişebilen bir kavram haline getirmekte,<br />
bizleri bilimsel kabulleri ve ‘kesin doğruları’ sürekli<br />
sorgulamaya itmektedir. Korunması gerekli<br />
kültürel değerlerin son yüzyıl boyunca geçirdiği<br />
tanım ve kapsam değişimleri de bunun temel bir<br />
göstergesidir. Korunacak değerlerin tanımlanmasına<br />
ve korunmasına ilişkin karar verme süreçlerine<br />
demokratik katılımın sağlanması, yerel yönetimlerin,<br />
meslek odalarının, sivil toplum kuruluşlarının,<br />
birey olarak vatandaşların çeşitli hak ve görevlere<br />
katılması, <strong>koruma</strong>nın toplumsal olgu olarak gelişimini<br />
sağlıklı ve tutarlı kılacak, toplumsal destek<br />
sayesinde uygulamalar kolaylaşacaktır. 3<br />
Koruma biliminin, toplumsal gereksinimlere karşılık<br />
verebilecek bir esneklik göstermesini savunurken,<br />
bağımsızlığının korunması gerektiği inkar<br />
edilmemektedir. Birçok <strong>koruma</strong> uzmanının yer aldıkları<br />
bilimsel kurul ve kuruluşların politize edilip,<br />
yönetimlerin çıkarları doğrultusunda üyeliklere<br />
müdahale edilmesi, etik ve bilimsel açıdan kabul<br />
edilemez bir durumdur. Karar verme süreçlerine<br />
sivil ve yerel aktörlerin katılımı ise, uygulamaları<br />
kolaylaştırmakla birlikte, uzman rehberliğinden<br />
yoksun yürütüldüğü takdirde bizi daha önce söz<br />
edilen zararlara ve uzun vadeli sorunlara getirecektir.<br />
Yerel yönetimlerin bu açıdan dikkat çeken yeni<br />
yetki ve uygulamaları arasında, 5366 sayılı yasa<br />
ve yönetmelikleri ile tanımlanan kentsel dönüşüm<br />
projeleri, ve Tarihi Kentler Birliği’nin (TKB) yarışmalarının<br />
teşvikiyle üye belediyelerin son yıllarda<br />
üretmekte oldukları kentsel <strong>koruma</strong> projeleri anılabilir.<br />
Kentsel dönüşüm konusunda, yerel yönetimler,<br />
çöküntü alanlarına dönüşmüş ancak hala<br />
kültürel değerler barındıran <strong>tarihi</strong> alanları hızla<br />
dönüştürmeye ve gayrımenkul sektörü için rant<br />
üretici hale getirilmeye çalışmakta, bu konuda<br />
özel sermayenin itici gücünü arkasına almaktadır.<br />
Bu durum, uygulamaların bilimsel niteliğini denetlemeyi<br />
güçleştirmektedir. TKB üyesi belediyelerin<br />
kentsel <strong>koruma</strong> projeleri konusunda ise, Birliğin<br />
çalışmaları sayesinde oluşan sinerji ve belediyelerdeki<br />
<strong>koruma</strong>ya karşı artan ilgi son derece önemli<br />
bir gelişme olmakla birlikte, yarışmaya katılımın<br />
büyümesi karşısında, yine aşırı hızlı bir sürecin yarattığı<br />
uygulamaların bilimsel niteliğinin denetimi<br />
için geliştirilebilecek ek önlem ve mekanizmalar<br />
üzerinde durmaya değerdir.<br />
Demokratik ve bilimsel <strong>koruma</strong>yı birlikte gerçekleştirmek<br />
konusunda meslek odaları özel konuma<br />
da sahip görünmektedir. <strong>Mimarlar</strong> <strong>Odası</strong> ve Şehir<br />
Plancıları <strong>Odası</strong> gibi ilgili odaların önemli bir görevi,<br />
kamu yararını temsil etmek ve toplumsal çıkarları<br />
özel grupların çıkarlarına karşı savunmak<br />
olmaktayken, mimarlık ve şehircilik uygulamalarının<br />
bilimsel ve mesleki standartlara uygunluğunu<br />
mesleki denetim gibi araçlarla sağlamak da diğer<br />
bir asli görevleridir. Bu iki amaç arasında doğabilecek<br />
çelişkileri uzlaştırmak konusunda Odaların<br />
kendi iç mekanizmaları ile geliştirdiği yöntem ve<br />
yaklaşımlar, daha geniş toplumsal ve siyasal zemindeki<br />
sorunlara çözüm arayışlarında modeller<br />
sunabilir.<br />
Sektörlerarası Örgütlenme Modelleri<br />
Koruma alanında yaşanan bu ikilemlerin çözümünde,<br />
çeşitli sektörlerden aktörlerin, birbirlerinin<br />
çıkarlarını dengeleyecek, zayıf yanlarını kapatacak<br />
ve güçlü yanlarından yararlanacak biçimde çalışacakları<br />
olası proje örgütlenme modelleri araştırılmalıdır.<br />
Türkiye’de <strong>tarihi</strong> çevre <strong>koruma</strong>nın klasik<br />
yapılanmasında ağırlıklı olan kamu ve akademik<br />
sektörlerin yanında daha güçlü rollerle beliren yerel<br />
yönetim, sivil toplum kuruluşları ve özel sektörün<br />
bu açıdan sağlıklı etkileşimi, sık iletişim, şeffaf<br />
tartışma ve güven ilişkileri ortamlarının geliştiği,<br />
aktörlerin güç dağılımının belirli bir dengeye sahip<br />
olduğu yönetişim 4 ortamlarının gelişmesine<br />
bağlıdır. Burada, klasik olarak ‘<strong>koruma</strong>cı’ olarak<br />
bilinen aktörlerin – uzmanların, Kurul ve Bakanlık<br />
yetkililerinin – kent planlama sürecindeki sosyal<br />
ve ekonomik dinamikleri daha iyi anlamaları ve<br />
diğer kesimlere <strong>koruma</strong>yı daha iyi anlatarak onu<br />
erişilebilir kılmaları, ‘imar’ yanlısı olarak bilinen<br />
aktörlerin – yerel yöneticilerin, müteahhitlerin ve<br />
gayrimenkul sektörünün – ve kamuoyunun ise <strong>koruma</strong>yı<br />
önemli bir toplumsal gereksinim ve imar<br />
sürecinde geçerli bir seçenek olarak benimsemeleri<br />
şeklinde, iki taraflı bir çaba gerekmektedir.<br />
Sürdürülebilirlik kavramının ekonomik, toplumsal,<br />
çevresel boyutları, gerek yetkili, gerek yatırımcı,<br />
gerek kullanıcı ve gerek uzman rolünde olsun,<br />
tüm sektörlerin bu sağlıklı yönetişim ortamlarına<br />
katılması ile gerçekleşebilmektedir.<br />
Sektörlerarası örgütlenmeyi ciddi biçimde ele<br />
alan ve ‘kamu- yerel- sivil- özel birlikteliği’ sloganını<br />
felsefesinin merkezine yerleştiren Tarihi<br />
dosya <strong>tarihi</strong> <strong>çevrede</strong> <strong>koruma</strong>: yaklaşımlar, uygulamalar-1<br />
71