karabukicd2009.pdf 7026KB May 03 2011 12:00:00 AM

Türk Evi bulunmaktadır. Bu eserlerin 800 kadarı yasal koruma altındadır. Evler
Safranbolu’nun iki ayrı kesiminde gruplanmış durumdadır. Birincisi “Şehir” diye bilinen
ve kışlık olarak kullanılan kesim, ikincisi “Bağlar” diye bilinen ve yazlık olarak kullanılan
kesim. Vadi içinde kalan ve rüzgarlarla kapalı olan “şehir” bölgesi, kışın soğuk
rüzgarlarından korunmasına karşın, yazlar çok sıcak geçer. Burada evler birbirine yakın,
sokaklar dardır. “Bağlar” birkaç yüz metre daha yüksekte, hava akımlarına açık ve daha
geniş araziler üzerindedir. Gerek yazlık evlerde gerekse kışlık evlerde iyi korunmuş küçük
pencereli kış odaları ile çok pencereli açık, serin yaz odalar düzenlenmiştir.
“Şehir”de yerleşme dokusunu oluşturan tüm unsurlar topoğrafya ile uyum gösterir.
Sokak üzerinde taşan saçaklar kapalı, samimi ve değişken perspektifli mekan etkileri
oluşturur. Bu organik sokakları, ahşap payandalı çıkmaları ile yapı kütleleri, bazen de
yüksek bahçe ya da avlu duvarları sınırlar. Evlerin tek bir kuruluş ilkesine göre yapılmış
olması zengin evi, fakir evi ayrımını dışarıdan hissettirmez. Sadelik etkisi gerek mimaride
gerekse yaşama biçiminde kendini büyük ölçüde hissettirir.
Safranbolu evinin boyutu ve biçimini belirleyen üç temel unsurdan söz edilebilir:
Çok nüfuslu büyük aile yapısı, yağışlı iklim, kültürel ve maddi zenginlik. Yağışlı iklim
nedeni ile kapalı alan ihtiyacı fazladır. İnsan ve hayvan yiyecekleri, yakacak odunlar evin
uygun bölümünde muhafaza edilir. Yağışların fazlalığı çatıların uzun saçaklı ve
mükemmel yapılmalarını zorunlu kılmaktadır. Bunun sonucu olarak Safranbolu Evleri için
“beş cepheli mimari eser” ifadesi kullanılmaktadır. Safranbolu Evlerinin “çevreye saygılı”
olarak tasarlandığı günümüz mimarlarınca sıklıkla vurgulanır. Çevre, insan, sokak, ev
ilişkileri son derece düzenli ve dengelidir. Hiçbir ev diğerinin görünüşünü ve aldığı ışığı
engellemez. Akla ve insana dönük olarak fonksiyonel bir biçimde tasarlanan evlerin
yapımında taş, kerpiç, ahşap ve alaturka kiremit kullanılmıştır. Evin oturulduğu arsa ne
şekilde olursa olsun üst katlarda uygun geometri mutlaka sağlanmıştır. Bahçeler sokaktan
taş duvarlarla ayrılmıştır. Çift kanatlı büyükçe kapılarla bahçeye bazen de doğrudan eve
girilir. İhtişamı kapıda görmek mümkündür. Her kapının üzerinde kocaman kilitler,
kilitlerin yanında halkalar, kapının çalınması için demir “şakşak” ve mandal düzeneği
bulunur. Evlerin saçak köşelerine uğur getirmesi için geyik boynuzu asılması geleneği
yaygındır. Bir kısım büyük konaklarda havuzlu odalar bulunmaktadır. Bazı konaklarda
havuzlar selamlık köşkü denilen bahçe içindeki bağımsız binalarda yer almaktadır.
Evlerde yaşam içe dönüktür. Gerek sokaktan gerekse bahçeden eve girilen yer
“hayat”tır. Zemin toprak ve taş kaplıdır. Hayattan bir kapı ile ahıra, bir kapı ile de bahçeye
geçilir. Hayattan çıkan merdiven orta katta sofaya (çardak) çıkar. Orta kattan üst kata çıkış
yine sofadan bağlantılıdır. Geleneksel Anadolu evi plan şeması üst katta biçimlenir.
Evlerin tüm öğelerini birleştiren ve bir arada tutan ahşaptır.
Kent merkezindeki konutlara örnek; Kaymakamlar Evi, Mümtazlar Konağı,
Kaysalar Evi, Kileciler Konağı, Karaüzümler Evi, Emirhocazade Ahmet Beyler Evi.
Safranbolu’nun küçük bir modeli olan Yörük Köyü ise 1997 yılında Kültür Bakanlığı
tarafından bir Türkmen köyü olması nedeni tamamının Kentsel Sit alanı içerisinde alınarak
korunması kararlaştırılmıştır. Bu amaçla 93 adet yapı korunması gerekli kültür varlığı
olarak tescillenmiştir.
125