Adobe Acrobat file (.pdf, 2Mb)

Dessanda agzalýan gözel gyz Nilüfer hatyn Bilejigiň hökümdarynyň öýlenjekgyzy däl-de, onuň öz gyzydyr. Osman beg bu gözellikde, edep-ekramlykda özünitanadan gyzy öz ogly Orhana alyp berýär.Ýewropaly taryhçylaryň Troýanyň grekler tarapyndan eýelenmegi hakyndakyberýän maglumatlaryna meňzeş bu wakanyň heniz seljuklar zamanynda döredilen“Danyşmentnama” [3, 136 s.] eserinde berilýän bir waka bilen hem meňzeşligi bar. Aslyndasöweş bilen eýelenen Bilejigiň hile bilen alnandygyny görkezýän bu wakanyň osmantürkmendessanlaryna “Danyşmentnamadan” alnan bolmagy-da mümkindir.“Rum iline geçiş” atly dessanda agzalyp geçilýän osmanlylaryň Rum ilinegeçişleri hakyndaky taryhy maglumatlar Şükrullahyň “Behjetüt – Tewarihinden” [2]başlap, Oruç begde [16], ýazary näbelli osman taryhynda [4], Neşriniň [13] we AşykPaşazadanyň ýazan taryhy işlerinde [1] hem berilýär. Dessanda bu maglumatlarçeperleşdirilip, dessan dili bilen beýan edilýär. Onda berilýän maglumatlara görä,osmanlylar Rumiline tarap sallarda ýüzüp geçipdirler. Olaryň başynda bolsa Osmantürkmendöwletiniň ikinji hökümdary Soltan Orhanyň ogly Süleýman Patyşa bolupdyr.Dessanda Süleýman Patyşanyň Rumiline ýönekeý sallar ýasap barşy gadymy“Oguz Kagan” dessanynda Oguz hanyň Itil derýasyndan geçişine meňzedilipalnypdyr. Bularyň hemmesi halkyň öz kalbynda ýaşap ýören gahrymanlarynyňedermenligini, ugurtapyjylygyny, batyrlygyny nygtamak üçin, öňki hekaýatlardaky,dessanlardaky taryhy maglumatlary peýdalanandygyny görkezýär.Arif Alynyň “Danyşmentnama” [3], şahyr hem taryhçy Neşriniň “Jahannama (KitabэCihan-nьma)”[13],gцrnьkli taryhзyOruзbegiň döreden “Tevarih-i Al-i Osman” [16]dessanlarynda hem osman-türkmen hökümdarlary, olaryň basyp alan ýurtlarynda adalatlydöwleti gurmagy başaryşlary barada gymmatly maglumatlar berilýär.Osman-türkmen hökümdarlary basyp alan ýurtlarynda adalatly döwletigurmagy başarypdyrlar. Aslynda, türkmen milleti Oguz han Türkmeniň eýýamyndanbaşlap, döwlet gurmagyň baý tejribesini gazanmagy başarypdyr. Ýewropada “Döwletgurjak bolsaň, türkmeni çagyr” pähimiň ýöne ýere döremändigi bellidir.Osman-türkmen dessanlary XV asyr taryhy boýunça ýörite gollanmahökmünde ençeme asyrlap ulanylyp gelnipdir. Olary öwrenmek türkmen halky üçinhem möhümdir. Çünki, bu dessanlarda biziň türkmen milletimiziň taryhy geçmişiniňparçalary beýan edilýär.Döwletmämmet Azady adyndakyTürkmen milli dünýä dilleri institutyKabul edilen wagty2007-nji ýylyňBitaraplyk aýynyň 8-i14EDEBIÝAT1. Aşık Paşa-Zade. Tevarih-i Al-i Osman. – Istanbul, 1949.2. Atsyz. Dokuz Boy Türkler ve Osmanlı Sultanları Tarihi. – Istanbul, 1939.3. Blochet E. Catalogue Des Manuscrits Turcs. I t. №317 / Kıssa-i MelikDanişmend Gaazi Ahmed İbni Ali.4. Fr.Giese. Die Altosmanischen anonymen Chroniken. I – Breslau, 1922.