Ağustos 2005 - Sayı: 124 (2933 KB) - İzmir - TMMOB İnşaat ...

düşün ve sanatsıra, Ege sularının en büyüğü kuşkusuz havzasındave havzasını çevreleyen yörelerde eşi benzerigörülmemiş bir uygarlıklar cümbüşünün bin yıllarboyunca törensel bir çeşit yaptığı bölgelereyurtluk, bilimlere beşiklik etmiş, efsanelere esin,türkülere isim olmuş hayat kaynağımız, incimiz,her şeyimiz kutsal Menderes nehridir.B. Menderes, yeryüzünü adından veetkinliğinden en çok söz edilen akarsularından biri,belki de birincisidir. B. Menderes’inayrıcalıklarından biri de, dünyada kendisine aittanrısı olan tek nehir olmalısıdır. Bu nehrin antikçağlardaki adı olan Meandros, ırmak tanrısıMeandros’un adından gelir. Bu tanrıya ait özgünheykel günümüzde, Miletos Ören yeri müzesindebulunmaktadır. Müzenin doğu yönüne bakansundurmasının serin gölgesinde süslü bir sedireyan gelmiş, belinden aşağısı harmaniye ile sarılmış,üst tarafı çıplak olarak tasvir edilmiş vemuhteşem sakalı ile son derece neşeli bir tanrıgörünümü sergileyen Meandros eski zamanlardakikudretli günlerini düşünüyor ve o günlerin özleminiçekiyor gibidir. B. Menderes’in adının Meandrosolduğu dönemlerden önceki zamanlardaki adı ise,Seha idi. Bunu, dünyada imparatorluk düzeyinde ilkdevleti kurmuş, Anadolu’muzun kadim halklarındanEti’lerin genç yaşta tahta çıkan ünlü imparatorlarıII. Murşil’in (İ.Ö. 1339- 1306) anellerinden“günlüklerinden” öğreniyoruz.Var olduğu günden bu güne yanında veyöresinde yaşayan toplumlara hayat vermiş bubüyük nehir, eski çağlarda bir ulaşım gücü ve yoluolarak da olağanüstü hizmetler gerçekleştirmiştir.Bilinmektedir ki bugün, ilimiz topraklarını birerkültür abidesi gibi süsleyen antik kentlerininşasında kullanılan mermerlerin hemen tamamınayakınını B. Menderes taşımıştır. İlimiz topraklarıeski çağlarda, şimdiki Karacasu ilçemizdoğusundaki o zamanlardaki adı Salbakos olanBabadağ’ın batı kolu ile, Çine ilçemiz civarındakieski adı Alabanda olan Araphisar köyü yakınındabulunan mermer ocaklarından başka mermerkaynağına sahip değildi. Bu nedenledir ki, antikkentlerin inşasında gerekli olan mermerler, Afyonİscehisar bozkırlarından önce Dinar yakınlarınainsan ve hayvan gücüyle, oradan da Miletos’a kadarB. Menderes üzerinden naklediliyordu. Bu nakil içinhazırlanan salların yapımında kullanılan ağaçlar da,tıpkı taşıdıkları mermer yapı elemanları gibikentlerin kurulmasında iskele ve doğramamalzemesi olarak değerlendiriliyordu. Ayrıca, yineeski çağlardan yakın zamanlara kadar B.Menderes’in gücünden faydalanarak kereste vetomruk nakliyatı da gerçekleştiriliyordu.B. Menderes’in adının, eski adı olanMeandros’tan geldiği zaman içinde söylenesöylene Menderes şekline dönüştüğü sanılmaktaise de, bu isim bir yer bilimi terimi olan“Menderes”ten geldiği daha kabul görür ve dahaçok inanılır.Menderes sözcüğü, bir akarsuyun havzasıboyunca çizdiği düzenli dolambaçları tanımlar. Budolambaçlar daha çok alüvyon ovalarında akannehirlerde akış yönü dikkate alındığında, dışbükeykıyının aşınması ve aynı zamanda içbükey kıyıdameydana gelen yığışımların karşılıklı olarakbirbirlerini belirleyerek sürüp gitmesiyle oluşur.Denize yaklaştıkça genişliği iyice artan bir alüvyonovasında akması nedeniyle, havzanın düzlüklerinderaks edercesine zarif menderesler çizerek denizlekucaklaşan ünlü nehrimizin bu ayrıcalığı ve özelliği,aynı zamanda adının oluşmasına da esin kaynağıolmuştur.B. Menderes, Afyon ilinin Dinar ilçesikuzeyinde yer alan ve kireç taşı özellikleri taşıyanarazilerde doğar. Aynı zamanda “suçıkan” dadenilen bu kaynaktan akan sular, Sandıklıyörelerinden gelen Kufi Çayı sularının dabirleşmesiyle Menderes adını alır. Önce bucivardaki Adıgüzel Barajı’nda toplanan menderesinsularına, yine bu yörede akan Dokuz Sele Çayı dakarışır. Daha sonra Denizli taraflarından gelençeşitli büyüklükte dere ve çaylar ile iyiceçoğalmaya başlayan Menderes, batıya doğruilerledikçe vadinin kuzey ve güneyindeki dağlardangelen pek çok akarsuyun da desteğiyle nehir halinialır. Aynı zamanda B. Menderes’in en büyükbesleyicileri olan akarsular sırasıyla; Karacasuyakınlarından gelen ve antik çağlardaki adıMorsyon olan Dandalaz Çayı, Nazilli güneyindengelen coşkulu Akçay, Aydın güneyindeki Mardandağlarından gelerek Menderes’le birleşen ve eskizamanlardaki adı Marsyas olan ağlayan Müza’ları“peri” ile ünlü Çine Çayıdır. Bütün bunlardan başka,56 İMO İzmir Şubesi Ağustos-2005 Yıl: 20 Sayı: 124