okul dergisi

Tunç Yıldırım
dirdiği- filmlerine odaklanırken söz konusu dönemin Türk sineması için
olmazsa olmaz bir faktör olan tür sineması gerçeğini arka plana itmektedir.
Oysa Özön, 1958 ve 1959 yıllarında Dost dergisinde seri biçimde çıkan
ve tamamen "melodram'', "köy filmi" ve "Kurtuluş Savaşı filmlerine"
adadığı çok önemli makaleleriyle 12 4 tür sinemasını yakından incelemiş
bir araştırmacı-eleştirmendir. Aynı yıllarda hem eleştirmenlik hem de
yönetmenlik yapan ve sinemayı sanatların en büyüğü olarak kabul ettiğini
açıkça yazan Erksan, 1 25 Karamanbey'in eroin kaçakçılığı konusunu işleyen
İstanbul Canavarı (1953) filmini şöyle değerlendirmektedir: "Neyse ki
Çetin bu janr film yapan diğer dahi rejisörler gibi bir şeyler yaptım iddiasında
değildir." 1 26 Bu Türk filmini, Amerikan sinemasının gangster türü
ile ilişkilendirecek kadar dünya sinemasını iyi bilen genç eleştirmenin
yaklaşımı doğrudan tür sineması kapsamında film çekebilen yönetmenlerin
yaratıcı sınırlarını vurgulamaktadır. Dönemin Türk sineması bağlamında
türsel konvansiyonlar, yönetmenlerin uygulamak zorunda olduğu ve ister
istemez boyun eğdiği tipik koşullardır. Günümüzde öncelikle yapılması
gereken bu türler içinde hakim konumda olanlara eğilmek ve Türk sinemasının
1948-1959 dönemini tür çözümlemesi çerçevesinde değerlendirmektir.
Durumu olduğu gibi anlatmak yani reçete sunmadan durumu tarafsızca
çözümlemek şarttır. Bu -varsa eğer- yenilik yapabilen yaratıcı
yönetmen unsurunu da göz ardı etmez; aksine yapılan değişikliklerin, getirilen
yeniliklerin daha iyi anlaşılmasını sağlar. 12 7 Zaten, Raphaelle Moine'njn
dediği gibi "auteur filmi, bir sinemacının kişiliğini ifade etse bile,
sıklıkla türsel olarak belirlenmiştir." 1 28 Vincent Pinel'e göre ise "auteur
filmi, tür filmine karşı tanımlanabileceği gibi bazı auteur filmleri buna
rağmen bir türle ilişkilidir." 1 2 9 Sonuç olarak, ulusal bir sinema (Türkiye)
bağlamında belirli bir döneme (Yeşilçam'ın oluşumu) ait standart türlerin
farklı bilimsel yaklaşımlardan yola çıkılarak incelenmesi mutlaka yapılmalıdır.
Bunun için de türlerin tanınmasını engelleyen her çeşit kısıtlayıcı
auteurist yaklaşımın terk edilmesi gerekmektedir. Türk sinema tarihyazımında
belirli bir döneminin merkezine koyduğµ türleri çözümleyen bu çalışmanın
tercih ettiği yaklaşım kesindir: "Yeni Sinema Tarihinin kayda de-
1 24
Bu yazıların tamamı için bkz. Karagözden Sinemaya Türk Sineması ve Sornnları: Cilt 1,
a.f,.e., ss. 139-146, 159-1 63 ve 163-172.
1 2
Bkz. Dünya, 15 Ekim 1953, s. 4.
1 2 6 Dünya, 28 Ekim 1953, s. 4.
1 2 7 Geleneksel Türk sinemasına yaklaşımda tür ve yönetmen taraflığı konusunda tek yanlı bir
görüş için bkz. Kurtuluş Kayalı, Yönetmenler Çerçevesinde Türk Sineması Üzerine Bir Yorum
Denemesi, Ayyıldız, Ankara, 1994, s. 30.
1 28 A.g.e., s. 97.
1 2 9 Genres et mouvements au cinema, Larousse, Paris, 2009, s. 31.
57