okul dergisi

Kurtuluş Kayalı
olarak nitelenen "Gecelerin Ötesi"ni ( l 960) o çekmiştir. O filmde de dar
anlamda kasaba, köy ya da işçi mekanı, çevresi yoktur. Ve o fi lm gibi bir
toplumsal gerçekçi film de yoktur. Hemen herkese benzer şekilde "Karanlıkta
Uyananlar" ( l 965) gibi fabrikaya ya da "Bitmeyen Yol" (1965)
gibi kentin kenar bölgesine yönelmemiştir. "Gecelerin Ötesi" üzerine
araştırma yapılmaması, üzerinde durulmaması tipik bir toplumsal-gerçekçi
film olmamasından kaynaklanmaktadır. Benzeri bir durumu onun çektiği
kadın eksenli filmlerde de görmek mümkün. Yılmaz Güney, Halit
Refiğ ve hatta Lütfi Akad'ın çektiği kadın filmlerinde önemli ölçüde muhafazakar
bir ton olmasına mukabil, Metin Erksan'ın filmlerinde böylesi
bir durumla karşılaşılmamaktadır. Onun ötesinde dönemin Batılı yazarlarından
film uyarlama konusunda Metin Erksan'ın farklı bir yönü vardır.
Yılmaz Güney ve Lütfi Akad'ın böylesi -Lütfi Akad açısından İnci'yi biraz
yerlileştireceğiz denemesini dışta tutmak şartıyla- bir denemesi bulunmamaktadır.
Onun "Rüzgarlı Bayır" ve "Kadın Hamlet" uyarlamaları
tipik farklılık arz etmektedir. "Rüzgarlı Bayır" uyarlaması "Ölmeyen Aşk"
ın sonlarındaki şiddet sahnesi kameramanın rahatsız olup çekemediği,
çekmek istemediği sahnedir. Metin Erksan'a tutkunun yönetmeni derken
bu film karelerinin de akılda tutulması gerekmektedir. "Kadın Hamlet"e
yönelik eleştiri yapılabilir, ancak eleştiri yapanların konuya hakimiyetini
somutlaştıracak bir durum yoktur. "Kadın Hamlet"e yönelik eleştiri bir
anlamda Mina Urgan'ın Halide Edip'in İngiliz Edebiyat Tarihi kitabına
yönelik olarak söylediği, daha doğrusu yazdığı, "Halide Edip İngiliz Edebiyatını
bilmezdi" şeklinde özetlenebilecek eleştirisine benzemektedir.
Burada tuhaf olan durum, bir akademisyenin -vasatın üstünde olsa, ki bu
tartışmalıdır- bir entelektüeli eleştirmesidir. Metin Erksan'ın söz konusu
filmi için de durum apaçık bir şekilde budur. Onun sadece bu alanlardaki
deneyimleri değil, ağırlıklı olarak başka alanlardaki yönelimleri de farklıdır.
Örneğin "Dokuz Dağın Efesi" ( l 958) tarihsel konulara hamaset dışında
farklı bir perspektifle bakan bir yönetmenle karşı karşıya kalındığını
göstermektedir. Aslında filmi izlemek dönemin yenilikçi Anadolucu akımıyla
karşı karşıya kalındığını göstermektedir. Oradaki "oylama sahnesi"
de soruna farklı bir bakışı da beraberinde getirmektedir. Tabii tarihi bir
film derken sorun, Atıf Yılmaz'ın "Şimal Yıldızı"nı (1952) o türe dahil
etmek olarak anlaşılmamalıdır. Nitekim Kemal Tahir ilgisi de bu tarihsel
konulara ilgiden kaynaklanmaktadır. Dolayısıyla onun Kemal Tahir ilgisi
farklı iki entelektüelin benzeyen ve ayrışan yanlarını ortaya koyacak mahiyettedir.
Halit Refiğ'in Kemal Tahir ilgisi gibi bir tabiiyet ilişkisi söz
konusu değildir. Aleni olarak ad zikrederek ifade etmemiş olsa da tarihsel
değerlendirmeleri çoğu yerde çelişmektedir. Belki bu nedenle ve başka
17