okul dergisi

Ali Akay
göre, bu devamlılığın süresinin mekanla aynı zamanda olması bir zorluk
çıkartmakta karşımıza. Bu, ancak, Bergson'da simültanite, aynı-zamandalıkla
mümkün olabiliyor. Bu aynı-andalık zamanın mekanla interseksiyon,
kesişme içine girmesiyle anlam kazanmakta. Rölativite kuramcıları
iki anın aynı-andalığından söz edip durdular. Bundan önce çok daha doğal
bir fikir daha var: İki akımın aynı-andalığı, simültaneliği. İki ayn, birbirini
dışarıdan kesen akımın zamanına simültanelik adını veriyor Bergson.
Çünkü bunların ikisi de üçüncü bir sürenin içinde birbirlerini tutuyorlar;
bizim süremizin zamanı. Bu, bilincimizin bize bakmaktan başka .
bir şey yapmadığı süredir, ama bu süre aynı zamanda bizimle kesişen iki
ayn akımın da süresidir. Üçü kesişmektedirler. İki ayn akımın aynı-andalığı
bizim süremizle kesiştiğinde, üçlü bir aynı-andalık oluşur. Bilincimiz
biz ve onlara aynı anda bakar ve hepsine sarılır. Bu, ayrılmaz bir aynı-andalıktır.
Bölünemez haldedir. Bu sırada, zaman bir mekana çevrilir. İki
ayn akımın süreleri bizimkiyle birlikte bir mekanda zaman haline girer ve
hepsi simültane anda birleşir. Simültane/ik bir süre bir gerçeklikle kontakt
kurduğunda, ortaya çıkan ilişkiye verilen ad haline gelir. Bergson' da bu,
"sürenin mekanlaşması" demektir. Matematik ve bilimsellik için kurgu
vazgeçilmez bir unsurdur. Bu, Einstein'ın felsefi doktrinine yapılan eleştiridir,
Bergson'da da, Whitehead'de de. Marker'ın La Jetee filminin sonunda
da yüzey-mekan zamanın mekanı haline gelmektedir. Chronos'un
yerine koyduğu Aion ile Deleuze bu ilişkiyi açıklar.
Şimdi Deleuze'ün Chronos ve Aion arasında yaptığı ayırıma bakalım:
Chronos sadece şimdiki zamandır. Geçmiş, şimdiki, gelecek zaman dahil
olmak üzere üç boyutlu zaman değildir. 5 Sadece şimdiki zaman, zamanı
doldurur. Gelecek ve geçmiş, şimdiki zamana göre gelecek ve geçmiştir
(bir uzamda ve bir sürede birlikte). Şimdiki zamanın ve sürenin daha genişlemiş
bir halidir. Her zaman daha geniş bir şimdiki zaman gelecek ve
geçmişi içinde banndınr. Bu geçmiş ve gelecek zamanın göreliliği şimdiki
zamanların genişlemesine göre görecelidir. Chronos zamanı cismanidir
[corporel]. Zamanlama yapmak zamanlan karıştırmaktır ["Temporaliser,
c'est melanger"]. Gelecek ve geçmiş bir cisimde arta kalan tutkulardır,
ihtiraslardır. Filmdeki geçmiş ve gelecek de hatıraların ihtirasları olarak
durmaktadır. Kahraman bir kadına olan tutkusunu hatırlamakta ve hatıraimajda
saklamaktadır. Tabii ki bir cismin tutkusu onu aksiyona iten şeydir.
Kahraman bir aksiyonda bulunacak ve tutkusu tarafından ölüme sürüklenecektir.
Orly rıhtımında o kadınla buluşmak üzere bir aksiyon
yapmasa, kendi ölümünü görmeyecekti belki de. Bu aksiyon hali, en bü-
5 Deleuze, Logique du Sense, s. 190.
125