okul dergisi

Yeşilçam Sineması 'ndaki Melodramatik Kalıpları Sorgulamak
Mardin, Türk aydınının "daemon" konusundaki görüşlerinde "mahalle
adabı"ndan ileri gidemediğini; ancak söz konusu eksikliği fikir hayatını
tamamıyla yok eden bir özellik olarak ele almaktan ziyade onun ilerleyen
kesimleriyle çocuksu kalan kesimleri arasındaki mesafenin anlaşılması
için vurguladığını ifade eder (14-15). Mardin'e göre, Türk psikologları ve
psikiyatrları bile reçeteci formüllerle yetinip "daemon"u kabul etmemişler
ve "kutu psikolojisi"ne yönelmişlerdir ( 14-15).
Mardin'in "trajedi eksikliği" ve "daemon" bağlamındaki değerlendirmeleri,
Hilmi Yavuz'un İslamiyet ve Hıristiyanlık'taki "daemon" karşılaştırmasıyla
ayrı bir anlam kazanmaktadır:
Müslüman insan için nefs, ne içselleşmiş kötülük, ne de 'daemon'dur!
İslam'da şeytan, nefsin masivayla olan arzu ve haz ilişkisini, o arzu ve
hazzı hırs ve ihtirasa dönüştürerek bedenden 'varlık'a, 'dışan'dan
'içeri'ye taşımanın peşindedir. Yoksa Hıristiyanlıkta olduğu gibi 'mütemmim
cüzü' olduğu varlığı içeriden kuşatmak değil! Müslümanlık'
ta şeytan, 'dışarı'dan 'içeri'ye (beden dolayımından varlığa) nüfuz etmek
konumundadır. Hıristiyanlıkta ise o, zaten hep 'içeri'dedir. Hıristiyanlıkta
kötülüğün 'asli Günah' dolayısıyla içselleşmiş (insan içindeki
'kötülük'le birlikte dünyaya atılmış) olması, İslam'la Hıristiyanlık
arasındaki temel ontolojik farkı gösterir. Dolayısıyla, Hıristiyanlıkta
'nefs'e tekabül eden herhangi bir kavram yoktur. Hıristiyanlann 'asli
günah' dolayısıyla reddettikleri cinselliği meşrulaştırmak için kilise
babalan, 'ten' (chair) ve 'beden' (corps) ayırımını icat etmişlerdir ki,
bu, bana göre elbet, içerideki 'kötülük'ü dışsallaştırma çabası olmaktan
öte bir anlam taşımaz.
Trajik olanı yaratanın insandaki "daemonic" taraf olduğunu vurgulayan
Sadık Yalsızuçanlar'ın ifadesiyle hayatı bir tür çatışma olarak algılayıp
hırsı ve kavgaları kamçılayan dünya görüşünün trajedi üretmesi doğaldır
(98). Bu noktada insanın şeytani boyutunu ifade eden daemondur.
Sadık Yalsızuçanlar'a göre, "İslam'ın kader inancı, 'insanın yapıp ettikleri,
kendi seçim ve istemine bağlı olarak Allah'ın yaratışıyla gerçekleşir'
biçiminde özetlenebilir (56). Ne bireyin istenci yok sayılmakta ne de
Allah 'ın külli iradesi". Yalsızuçanlar, modernleşme çabalarının yarattığı
süreç bağlamında ise şunları söylemektedir:
Batıdan devşirilen kalıplar, daemonic güçlere meşruiyet kazandıramadığı
gibi, topluma yönelik bir sorunsalı da besleyerek hüznü derinleştiriyor.
Bu bakımdan Afife Jale için 'ilk ateşi yakan' yerine, 'ilk ateşte
yanan', Cahide Sonku içinse 'efsanevi' yerine 'mahzun' nitelemesi
246