okul dergisi

Sezen Gürü/ Başekim
şünü savunan Tahir'e göre, birinci Batılaşmada, Osmanlı'nın bünyesindeki
bu özellik onu güçlü kılmış, ikincisinde ise aynı özellik, çöküşünü
hızlandırmıştır.
Osmanlı'nın kuruluş dönemine ilişkin Tahir'in saptamaları kısaca şu
şekildedir. Osmanlı'nın orijinal kurumlarının olmadığını, Bizans ve Selçuklu'da
da var olan yapıların aktarıldığını ifade eden Tahir'e göre
(1992a: 91), Osmanlı'nın düzeni, Bizans ve Selçuklu gibi diğer Doğu
toplumlarında da bulunan, "Anadolu topraklarının verimsizliğinin zorunlu
kıldığı bir düzendir". Bizans ve Osmanlı devlet yapılan arasında pek
çok benzerlik bulunduğuna işaret eden Tahir (l 992a: 92-97) Bizans devlet
yapısının feodaliteden çok Asya Tipi Üretim Tarzı'na yakın bir sisteme
sahip olduğunu, toplumun doğrudan devlete dayandığını; devletin ise
imparator tarafından temsil edildiğini belirtmektedir (1992a: 92). Tahir'e
göre, Osmanlı'nın ortaya çıktığı dönemde Bizans'ın yapısı feodalizme
doğru dönüşmüşken, Osmanlı, neredeyse sosyalist bir anlayışa sahiptir.
Tahir kuruluş dönemindeki bu devlet yapısını 'Kerim Devlet' olarak adlandırmaktadır
(1992a: 98). Bu yapısı dolayısıyla Osmanlı, hem kendi
halkı hem de düşman halklar tarafından desteklenmiş, feodalleşme karşısında
kurtarıcı olarak görülmüştür (Tahir, 1992a: 98).
Osmanlı ile Anadolu Türklüğünü birbirinden ayıran Tahir'e göre
( l 992a: l 49), kuruluşun Türk kabilelerine dayandırılması temelsiz bir iddiadır
(1992a: 173): "Anadolu'da 1070'ten sonra ne oluşmaktaysa sonunda
o meydana çıkmıştır. ( ... ) Türkleşmek oluşmakta olsaydı sonunda
1300'lerde bir Türk imparatorluğu meydana çıkardı. Oysa Bizans Rumluğuna
ve Balkan Slavlığına doğru genişleyen ve kökleşen Osmanlı İmparatorluğu
ortaya çıkmıştır" diyen Tahir ( 1992a: 151 ), Osmanlılığın Asya
üretim biçimi temeline dayanarak, Doğu'da, Doğulu toplumların, tıpkı
Batılı toplumlar gibi, kendi şartlan içinde yapabildikleri Reform'u, Rönesans'ı
Doğu'da yapabilmiş, önemli bir tarih olayı" olduğunu ifade etmektedir.
Osmanlı'nın kuruluşunda teokratik bir temelin olmadığını dile getiren
Tahir, bu dönemde vergi sisteminin Hıristiyan reayanın din değiştirmemesine
dayandığını bu nedenle, köylerde savaşçı dervişlerin zorlamasıyla
din değiştirmeler görülse de, kasaba ve şehirlerde inanç toleransının ve iş
zorunluluğu, ancak bu konuda gönüllü işbirliği yapacak bir uygarlık düzeyine sahip olunmaması,
hükümetin merkezi gücünün müdahalesini şart kılmış; bu nedenle hükümet, maliye ya da iç
yağma; harbiye ya da dış yağma ve Bayındırlık işlevlerini üstlenmiştir (2009: 152). Marx ve
Engels'e göre bir yandan merkeziyet, diğer yandan ülkenin her yanına dağılmış, birbiriyle bağlantısız
yerel üretim nedeniyle Asya' da ilkel toplum ve antik toplum arasında, feodalizm öncesi
özgün bir toplumsal sistem oluşmasına neden olmuştur.
75