okul dergisi

Sinemada Felsefe ve Film-Felsefesi Üzerine
daha fazla, bir "işlem"e dönüşmüştür. Söz konusu olan; "Bir bütün ile
parçalan arasındaki, bir görünürlük (visibilite) ile onunla işbirliği içindeki
bir imleme ve duyumsama gücü arasındaki, bekleyişler ile o bekleyişleri
dolduracak şeyler arasındaki ilişkiler"dir (Ranciere, 2008: 6). Ranciere
için görüntüler, görülür olan ile anlamını, söz ile onun yarattığı etkiyi birbirine
bağlayan ya da bu bağı koparan, beklentiler üretip o beklentileri
boşa çıkaran işlemlerdir. Süreklilik kavramı yıkılmıştır. İzleyicinin takip
edeceği ipuçları yerle bir edilmiştir. Ve artık, "Görüntü, asla basit bir gerçeklik
değildir", görüntü; imge sözcüğünün farklı anlamlarını devreye
sokmaktadır:
Bununla iki şey söylemek istiyorum. Birincisi, sanatsal görüntü/imgeler,
kendi halleriyle, birer benzemezliktir. İkincisi, görüntü/imge görülebilir
olanın tekelinde değildir. Öyle bir görülebilir vardır ki görüntü/
imge oluşturmaz; öyle görüntüler/imgeler vardır ki tümüyle sözcüklerden
oluşmuştur. Ama en güncel görüntü rej imi söylenebilir ile görülebiliri
ilişkiye sokan rejimdir ki, bu ilişki söylenebilir ile görülebilirin
hem benzerliği hem de benzemezliği üzerinde oynar. Bu ilişki iki terimin
maddi olarak burada bulunmasını hiçbir biçimde şart koşmaz. Görülebilir
olan, anlamlı deyişlerde kullanılabilir; söz ise kör edici olabilen
bir görülebilirlik gücü uygulayabilir (Ranciere, 2008: 10).
Benzer bir yaklaşımı A Ay filmi için düşünmek olanaklıdır. Filmde, en
başından film-evren içinde yer alan biçim, genele hizmet etmeyecek şekilde
düzenlenmiştir. Yazı ile bölünen anlatı biçimi sürdürülmeyecek, ses
ile sessizlik görsel olanla eş zamanlı ilerlemeyecek, dil birdenbire karıştırılacak,
Türkçe aniden bırakılıp İngilizce ya da İtalyanca konuşulmaya
başlanacak, yönetmenin ilerleyen filmlerinde konuşma dili ile ilgili vurgusunu
önceler şekilde -örneğin Kosmos'ta insan dilinin anlamsızlığı
üzerine yapılan güzelleme, ardından konuşma dilinin tamamen terkedilmesi
gibi-, rahat takip edilecek bir anlamlandırma evreni filmin geneline
yayılmayacaktır. O halde filmde hiçbir görüntü ve ses, çizgisel olarak
ilerleyerek anlam yaratmamakta ve bilinen başka bir şeye göndermede
bulunmak amacını taşımamaktadır. Görüntü/imgeler, kendi başlarına parçaların
önem kazandığı, biraraya geldiklerinde de kendi içlerinde anlamı-
. nı yaratan bir şeye dönüşmektedir.
Benzer bir ifade biçimini Persona' da görmek mümkündür. Ingmar
Bergman'ın Persona (1966) filminde, sessizliği tercih eden oyuncu Elisabeth'in
karşısında ona bakmakla yükümlü hemşire Alma vardır. Alma,
monolog sekansında Elisabeth'in, hamileliğiyle ilgili hissettikleriyle yüzleşmesini
sağlar. Burada herhangi bir geridönüş ile anlatma ya da tiyatral
98