Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Tunç Yıldırım<br />
dur? Bu sorular cevapsızdır çünkü Türk sinemasının l 960'lanna damgasını<br />
vuran yüzeysel, indirgemeci ve gereksiz kategorileştirmelerden bala<br />
vazgeçilmemiştir.<br />
TÜRK SİNEMA TARİHİNİN YEŞİLÇAM MERKEZLİ<br />
OLARAK DÖNEMLENDİRİLMESİ<br />
l 960'lann ikinci yansından itibaren, standart tür filmleri üreten ticari sinema<br />
(Yeşilçam) ve onun hegemonyasına karşı çıkan alternatif-bağımsız<br />
sinema (ister auteur ister yeni ister genç ister de devrimci sinema olsun)<br />
çatışmasından başka hiçbir şey görmeyen sinema yazarlarından farklı olarak<br />
bu araştırmanın yazan Türk sinemasının Yeşilçam döneminin kökenlerine<br />
inmek amacındadır. Bunu yapabilmek için de l 950'lerin başından<br />
itibaren türlere ve yıldızlara teslim olan Yeşilçam sinemasının genel eğilimini<br />
ayrıntılarıyla incelemek gayesindedir. Bu çalışma, l 940'lann ikinci<br />
yansında dirilen ve 1950'1erde tüm ülkede kendi yapım-dağıtım-işletim<br />
düzenini sağlamlaştıran Türk sinemasının Yeşilçam döneminin oluşum<br />
aşamasına damgasını vurmuş standart türleri (yani genel kategorileri)<br />
eleştirel söylem üzerinden tespit etmek, adlandırmak ve tanımlamak hedefindedir.<br />
Kanımca, Türkiye'deki geleneksel sinema tarihyazımında ince<br />
bir değişiklik yaparak Türk sinema tarihini "Yeşilçam merkezli" olarak<br />
yeni dönemlere ayırmak gerekir.24 Sinema içi (yapım, dağıtım, işletim ve<br />
alımlama tarihine dair) etmenlerin altını çizerek daha analitik bir dönemlendirmeye<br />
varmak kaçınılmazdır. Sinema tarihi alanında makaleler yayımlayan<br />
yönetmen, entelektüel ve sanat tarihçisi Erksan, Türk sinema tarihini<br />
1895 'ten 1994' e kadar dokuz tarihsel dönemden oluşan bir dönemlendirmeyle<br />
ele almayı uygun görmüştür.25 Erksan'ın 1990'1ann ortasında<br />
önerdiği bu dönemlendirme şekli açıkça sinemayı ilgilendiren "bazı" kurumsal<br />
etmenler (film sansürü, sinema kanunu vs.) ve Türk siyasal tarihinin<br />
dönemeçleri üzerine kuruludur. Ancak bu yazar-tarihçi-yönetmen, siyasal<br />
ölçütlerin ve olayların sinema alanı üzerinde nasıl doğrudan ya da<br />
dolaylı bir etki yaptığı sorusunu ne sormuş ne de bu soruya cevap vermiştir.<br />
Bu bağlamda Özöncü basmakalıp periyodizasyonu aşan dönemlendirmesi<br />
kayda değer olsa da zoraki özellikler taşımaktadır. Ölçütü sinema içi<br />
değil de tamamen sinema dışıdır. Bir başka periyodizasyon şekli -filmleri<br />
2 4 Sinema tarihinin nasıl dönemlendirilebileceği üzerine analitik bir çalışma için bkz. Andre<br />
Gaudreault ve Philippe Marion, "Pour une nouvelle approche de la periodisation en histoire du<br />
cinema'', Cinı!mas, cilt 17, sayı: 2-3, 2007, ss. 215-232. Bu kolektif metin, sinema tarihinde yapılan<br />
Amerikan tarzı onar yıllık basit dönemlemeleri "ilkel tarihçi düşüncesi" olduğu gerekçesiyle<br />
eleştirir.<br />
25 Bkz. "Sinemanın 100. Yılı", Cumhuriyet, 11Haziran 1994, s. 2.<br />
35
Change language