Sarajevo, jesen 2008, broj 26, godina XII
Sarajevo, jesen 2008, broj 26, godina XII
Sarajevo, jesen 2008, broj 26, godina XII
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
HRANA I POLJOPRIVREDA<br />
TEŠKO zEmLJI OD mETALA<br />
Teški metali su opasni za žive organizme zbog velike toksičnosti<br />
i sklonosti akumulacije u pojedinim dijelovima tijela<br />
U<br />
klasičnoj, ali i u savremenoj poljoprivredi<br />
evidentno je prekomjerno<br />
i neracionalno trošenje neobnovljivih<br />
prirodnih resursa, kao i primjena<br />
agrotehničkih mjera koje ostavljaju trajne<br />
štetne posljedice na cjelokupnu prirodu i<br />
prirodne procese, remeteći tako milionima<br />
<strong>godina</strong> uspostavljenu ravnotežu u prirodi.<br />
Moderna nauka utvrdila je da veliki<br />
<strong>broj</strong> bolesti ima direktnu uzročnu vezu sa<br />
kvalitetom hrane koju jedemo i pojavom<br />
raznih rezidua koje ostaju u biljkama nakon<br />
primjene hemijskih sredstava. Ponovo<br />
se shvaća da saradnja sa prirodom umjesto<br />
njenog sistematskog uništavanja daje neuporedivo<br />
bolje rezultate. Organska ili<br />
ekološka poljoprivreda uklapa se u koncept<br />
održivog razvoja. Želimo li Zemlju sačuvati<br />
za buduće naraštaje ona je nužnost. Cilj<br />
ekološke poljoprivrede je proizvodnja hrane<br />
visoke kvalitete, koja će pridonijeti očuvanju<br />
ljudskog zdravlja, očuvanju okoliša te<br />
održavanju i povećanju plodnosti zemljišta.<br />
Ekološka poljoprivreda podrazumijeva<br />
maksimalno korištenje obnovljivih izvora<br />
energije, održavanje genetske raznovrsnosti<br />
ekosistema i zaštite životne sredine, smanjenje<br />
svih oblika zagađivanja koji mogu biti<br />
posljedica poljoprivredne proizvodnje.<br />
Čovjek, biljke, a ni druga živa bića na<br />
zemlji nisu u evolucionom smislu pripremljeni<br />
za naglo i veliko opterećenje sredine<br />
toksičnim materijama koje karakteriše naše<br />
doba. Čovjekovu okolinu zagađuju <strong>broj</strong>na<br />
organska i neorganska jedinjenja. Među<br />
njima važno mjesto zauzimaju teški metali.<br />
Stoga njihovo koncentrisanje sa pretežno<br />
toksičnim dejstvom može da izazove u biosferi<br />
nepoželjne, ireverzibilne, kvantitativne<br />
i kvalitativne promjene sa nesagledivim<br />
posljedicama. Teški metali su opasni za<br />
žive organizme zbog velike toksičnosti i sklonosti<br />
akumulacije u pojedinim dijelovima<br />
tijela. Njihova antropogena redistribucija<br />
uzrokuje povećani prodor u lance ishrane<br />
i dovodi do različitih poremećaja u prirodnim<br />
i antropogenim ekosistemima. Pojam<br />
teški metali obuhvaća metale čija je gustoća<br />
veća od 5g/cm3. Teški metali spadaju među<br />
najraširenije hemijske materije na zemlji<br />
(As, Cd, Hg, Pb, Ni, Cu, Mo, Co, Cr, Zn,<br />
Mn, Ag, V, Al, Sb, Se i Sn). Oni su česti<br />
polutanti i u vodenim ekosistemima. Smatraju<br />
se opasnim za žive organizme zbog<br />
velike toksičnosti i sklonosti akumuliranju<br />
u ekosistemu. Čitav niz ovih metala je u<br />
Poremećaj u prirodnom procesu<br />
vidu elemenata u tragu neophodan – esencijalan<br />
za mnogo<strong>broj</strong>ne funkcije u ljudskom<br />
organizmu, a njihov nedostatak dovodi do<br />
ozbiljnih zdravstvenih problema (npr. nedostatak<br />
željeza izaziva anemiju). Biljke<br />
mogu da apsorbuju teške metale putem korijena<br />
iz zemljišta na kojem rastu i jednim<br />
manjim dijelom iz zraka preko lista. Količina<br />
apsorbovanih metala zavisi prije svega<br />
od koncentracije metala u ekosistemu, od<br />
genetičke specifičnosti biljne vrste, sezone,<br />
temperature i drugih klimatskih faktora.<br />
Mnoge biljne vrste nastoje da se prilagode<br />
povećanoj koncentraciji toksičnih supstanci,<br />
one koriste sopstveni mehanizam eliminacije<br />
teških metala, ali do određene granice<br />
kontaminacije. Kada količina teških metala<br />
pređe kritičnu tačku, dolazi do poremećaja<br />
u fundamentalnim procesima kao što je fotosinteza,<br />
što rezultira smanjenjem primarne<br />
organske produkcije.<br />
OPASNA SVOJSTVA<br />
Arsen – Zagađenje okoline arsenom<br />
može nastati usljed gasova i otpadnih voda<br />
iz pogona metalne industrije, industrije nafte,<br />
elektronske opreme, kože, papira, boja,<br />
PLODOVI ZEMLJE<br />
Mr. sc. Suvada Borić-Šaćiragić<br />
keramike, stakla, kao i pri sagorijevanju<br />
uglja. Arsen ulazi u lanac ishrane naročito<br />
u vodenim ekosistemima, pa se koncentriše<br />
u organizmu riba, školjki i rakova. U organizam<br />
čovjeka arsen može ući udisanjem,<br />
gutanjem i resorpcijom preko kože. U krvi<br />
se transportuje vezan za protein globin u<br />
hemoglobulinu. Akutno trovanje gutanjem<br />
odražava se kao mučnina, povraćanje, proliv,<br />
poremećaj rada srca, koma i smrt poslije<br />
nekoliko dana. Hronično trovanje izaziva<br />
slabost u mišićima, gubitak apetita, bolove<br />
u stomaku, a u dodiru sa kožom nastupa<br />
oštećenje i sivilo kože. Koncentracija arsena<br />
u jestivim biljkama je relativno mala i one<br />
ga koncentrišu pretežno u korijenu. Daleko<br />
više ga mogu akumulirati neke vrste žitarica<br />
i gljiva.<br />
Živa je jedini tečni metal. Za pojavljivanje<br />
žive u zraku odgovorne su privredne djelatnosti<br />
kao što su tvornice papira, elektrode<br />
u hlor-alkalnim fabrikama, fosilna goriva<br />
i proizvodnja fungicida. Živa može ući u<br />
lance prehrane preko vodenih biljki, algi,<br />
školjki i riba, ili preko sjemenki zaštićenih<br />
fungicidima. Organska jedinjenja žive se<br />
akumuliraju u masnim tkivima. Metil-živa<br />
napada nervni sistem, a također oštećuje<br />
FONDEKO SVIJET, <strong>26</strong>/<strong>2008</strong>.<br />
29
Change language