Sarajevo, jesen 2008, broj 26, godina XII
Sarajevo, jesen 2008, broj 26, godina XII
Sarajevo, jesen 2008, broj 26, godina XII
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ENERGIJA I ŽIVOTNA SREDINA<br />
38<br />
gOrIVO S mIrISOm<br />
PRŽENIH KROMPIRIĆA<br />
Neopravdano je pretvaranje hrane u gorivo kada stotine miliona ljudi gladuje<br />
Rezerve nafte u svijetu se brzo iscrpljuju.<br />
Prema nekim prognozama,<br />
one mogu trajati još svega oko<br />
50-80 <strong>godina</strong>. Šta će poslije toga pogoniti<br />
stotine miliona automobila u svijetu?<br />
Jedno od rješenja vidi se u pretvaranju<br />
biljnih proizvoda u gorivo, koje je već<br />
dobilo naziv ekogorivo. Tako etanol, koji<br />
se dobija najviše iz kukuruza, počinje<br />
zamjenjivati benzin, a biodizel, koji se<br />
proizvodi iz uljarica, zamjenjuje naftu.<br />
Etanol kao gorivo dobija se fermentacijom<br />
šećera i skroba iz biljaka. Sada<br />
se najviše, čak 90% etanola dobija iz<br />
zrna kukuruza, a ostatak iz zrna pšenice,<br />
ječma, sirka, zatim iz biljaka šećerne<br />
trske, iz sirutke, otpadaka pri proizvodnji<br />
papira, piva i drugih napitaka, pri preradi<br />
krompira itd. U Brazilu se najviše proizvodi<br />
iz šećerne trske, a u SAD iz kukuruza.<br />
Te dvije zemlje proizvode najviše<br />
ovog biogoriva na svijetu.<br />
Etanol se proizvodi mljevenjem zrna<br />
kukuruza ili drugih materijala, zatim se<br />
ta smješa kuha sa vodom, kojoj se dodaju<br />
enzimi (kvasac) u raznim fazama procesa<br />
fermentacije, na raznim temperaturama.<br />
Hlađenjem te mase dobijaju se etanol i<br />
ugljen dioksid.<br />
Pri proizvodnji etanola iz kukuruza<br />
kao nusproizvod dobija se ulje iz klica,<br />
FONDEKO SVIJET, <strong>26</strong>/<strong>2008</strong>.<br />
koje spada u najkvalitetanija jestiva ulja.<br />
Pogodno je za obaranje holesterola u krvi.<br />
Iz omotača zrna kukuruza dobija se vlaknasta<br />
guma zeagen, koja takođe ima svoje<br />
mjesto na tržištu. Ostatak u obliku vlakana<br />
iz kukuruznog zrna koristi su kao stočna<br />
hrana u kojoj ima i proteina. Mliječna<br />
kiselina dobijena iz kukuruza u procesu<br />
fermentacije koristi se za proizvodnju<br />
biorazgradljive plastike. Također se dobijaju<br />
i ksilitol, niskokalorični zaslađivač, i<br />
kukuruzni protein zein. Očekuje se da će<br />
proizvodnja zeina smanjiti troškove proizvodnje<br />
etanola. Zein služi, pored ostalog,<br />
i za proizvodnju filmova. Mješavina zeina<br />
i lipida služi za proizvodnju “masnih”<br />
papira za pakovanje koji su otporni i na<br />
masnoću i na vodu. Ovi papiri se mogu<br />
reciklirati, a i biorazgradljivi su.<br />
Pronađene su gljivice koje pretvaraju<br />
vlakna kukuruza u šećer.<br />
Sada se pokušava da se etanol, umjesto<br />
iz šećera i skroba iz kukuruza, dobija<br />
iz celuloze i hemiceluloze jedne stepske<br />
trave. Radi se na selekciji i uzgoju te trave<br />
koja će biti posebno pogodna za ovu namjenu.<br />
Isto se pokušava dobiti i iz lucerkine<br />
celuloze, pa je u tom smislu također<br />
usmjerena selekcija.<br />
Biodizel se dobija iz biljnih ulja,<br />
životinjskih masti i otpadnih masnoća<br />
Prof.dr. T. Šarić<br />
pri kuhanju (pečenju, prženju). Dobija se<br />
reakcijom masnoća sa alkoholom pri alkalnoj<br />
reakciji. Najčešće se proizvodi iz<br />
sojinog ulja. U početku je za to korišteno<br />
rafinirano jestivo ulje, ali je sada razvijena<br />
tehnologija proizvodnje biodizela iz nusprodukata<br />
pri proizvodnji ulja, kao što su<br />
sojine pogače, koje se koriste i kao stočna<br />
hrana, i drugi manje vrijedni sporedni<br />
proizvodi koji u sebi imaju ulja.<br />
Biodizel u mješavini sa naftom se koristi<br />
ne samo za pogon automobila nego i<br />
za zagrijavanje zgrada.<br />
Američko ministarstvo poljoprivrede<br />
je naredilo svim svojim ustanovama u<br />
cijeloj zemlji da za vožnju automobila<br />
i drugih mašina troše mješavinu od najmanje<br />
10% etanola i 90% benzina i 20%<br />
biodizela sa 80% nafte gdje god je to<br />
moguće. I neke druge institucije su slijedile<br />
ovaj primjer koji treba da bude uzor i<br />
privatnom sektoru.<br />
U SAD se podiže nacionalna pilot-fabrika<br />
za istraživanje etanola kao ekogoriva<br />
u Ilinoju, vrijedna 20 miliona dolara.<br />
Očekuje se da će godišnja proizvodnja i<br />
potrošnja etanola u sljedećih 10-15 <strong>godina</strong><br />
dostići l6 milijardi galona godišnje. Veliki<br />
<strong>broj</strong> istraživača radi na što efikasnijoj<br />
proizvodnji i upotrebi etanola, kao i njegovoj<br />
ekonomičnosti. Radi se i na dobijanju<br />
usjeva što pogodnijih za preradu u etanol.<br />
U SAD je etanol oslobođen federalnog<br />
poreza kako bi bio ekonomski konkurentan<br />
benzinu.<br />
Korist od ovih ekogoriva je trostruka:<br />
zamjenjuju iscrpljive rezerve fosilnih<br />
goriva, podižu oktansku vrijednost goriva<br />
i smanjuju zagađivanje okoline. Umjesto<br />
smrdljivog i zagušljivog dima od sadašnjih<br />
goriva iz automobilskih motora, dobija se<br />
mnogo manje zagađen ispušni gas. Neki<br />
koji su mirisali ispušni automobilski gas<br />
od ekodizela kažu da ih podsjeća na miris<br />
prženih krompirića.<br />
Ovo je svakako veliko dostignuće<br />
nauke i tehnike. Međutim, postavlja se pitanje<br />
etičke opravdanosti upotrebe velikih<br />
količina biljnih proizvoda, zapravo ljudske<br />
hrane, za pogon automobila u vrijeme<br />
kada stotine miliona ljudi u svijetu gladuju<br />
i mnogi od njih umiru od gladi. n
Change language